Монгол орны өнцөг булан бүрт сүүлчийн хонх жингэнэж, олон мянган залуус оюутны ширээнээс амьдрал хэмээх далай руу хөл тавьж байна. Асар их мөрөөдөл, зорилго тээн амьдралд хөл тавьж буй залуусыг  ямархан ирээдүй хүлээж байна вэ. Тэднийг маань хүлээж авах ажлын байр бий юу.

Өнөөдрийн нийгэмд та бидний эргэн тойронд их дээд сургууль төгссөн найз нөхөд, танил талын, садан төрлийн бидний үеийн залуус ажил хийх гэж хүсээд ч хийх зүйл олдохгүй уруу царайлж ээж ааваасаа татаас аван амьдарсаар байгаа. Тэд ч бас дээрх хүмүүс эгнээнд шилжих үү. Нэг үеэ бодвол манай залуусын ухамсар сэргэж ажил хийх сонирхолтой болсон нь ажиглагддаг.

Гэвч хийх ажилгүй, ажил хайсан залуус хаа сайгүй.

Уг нь Монголд ажлын байр байхгүй биш байгаа. Үүнийг зарын сайтуудаар дүүрэн байгаа ажилд авна гэсэн зарууд гэрчилнэ. Аав, ээжийнхээ цалингаар 18 нас хүртэл амьдраад, 22 нас хүртлээ сургалтын төлбөрөө даалгаж төгсөөд арай гэж дипломоо аваад, ажилд орох гэхээр ажлын байранд тавигдах шаардлага нь хэтэрхий өндөр. Тухайлбал, захын нэг жижиг ресторан зөөгч, үйлчлэгч ажилд авахдаа, дээд боловсролтой, 170 см-ээс дээш өндөртэй, царайны зөв дүр төрхтэй байх ёстой гэсэн шалгуур тавьдаг. Өнөөдөр их, дээд сургууль төгссөн дээд боловсролтой хүн зөөгч, үйлчлэгчийн ажил хийнэ гэдэг эмгэнэл. Гэтэл дээд боловсрол эзэмшчихээд зөөгч, үйлчлэгчийн ажил хийх гэж "алалцаж” байгаа залуучуудыг харахаар өөрийн эрхгүй харамсах сэтгэл төрөх. Гэсэн хэдий ч тэднийг буруутгах аргагүй.

Учир нь дөнгөж сургуулиа төгссөн залуучууд мэргэжлээрээ ажилд орох гэхээр ажлын туршлагатай, мэргэжлээрээ 3-аас доошгүй жил ажилласан байх ёстой гэсэн шаардлагатай нүүр тулдаг.  Энэ нь залуусын нийгэм дэх үнэлэмжийг бууруулах гол шалтгаан болдог. Мөн энэхүү шалгуураас болж залуус ажилд орох цаашлаад биеэ даах хүсэл сонирхолгүй болж бэлэнчлэх сэтгэлгээнд автах хандлага давамгайлж байгаа нь харагдаж байна.

Өнөөдрийн залуучуудын ажилгүйдлийн гол шалтгаан ердөө л энэ болж байна. За тэгээд эмэгтэйчүүдийн хувьд асуудал бүр хүнд болж ирнэ. Зарим нэгэн газар нь ойрын гурван жилдээ хүүхэд гаргаж болохгүй гэх хатуу шаардлага тавьж гэрээ хүртэл байгуулна. Арайхийн ажилд орсон нөхөн үржихүйн насны эмэгтэй шинэ ажилд ороод удалгүй хүүхэдтэй болбол шууд л халагдана. Жирэмсний амралт энэ тэр гэсэн юм огт байхгүй. Учир нь тэр гэрээгээ зөрчсөн.

Шударга, ардчилсан нийгэм маань залуучууддаа ингэж л хатуурхаж байна. Хийж бүтээх урам зориг дүүрэн шинэхэн төгсөгчдийгөө ажлын туршлагагүй хэмээн түлхэж байгаа энэ улс орны төрийн бодлого хаашаа юунд чиглэгдэж байгаа нь ойлгомжгүй байна. Хүн ажиллаж байж л ажлын туршлагатай болно. Гэтэл бүх газар ажлын туршлагагүй гээд авахгүй байхаар залуучууд яаж туршлага хуримтлуулах юм бэ. Уг нь бол Монгол улсыг Монгол хүн тэр дундаа залуус л хөгжүүлэх учиртай баймаар. Шийдвэр гаргах төвшний албан тушаалтнууд тэдний сонголтыг авахын тулд бэлэн мөнгө тарааж аргацаасан үйлдэл хийж байна.

Ердөө ганцхан сарын оюутнуудын тэтгэлэгт 10 орчим тэрбум төгрөг улсын төсвөөс өгч байна. Гэтэл энэ мөнгөөр сургуулиа төгсөөд шинэхэн дипломоо өвөртөлсөн залуусыг ажлын байртай болгох үйлдвэр байгуулбал энэ нь жинхэнэ тэдэнд оруулж буй хөрөнгө оруулалт болох учиртай. Гэвч гурван нүүдлийн цаадахыг харж шийдвэр гаргах албан тушаалтан өнөөдөртөө Монголд алга бололтой. Эрхэм түшээд минь хөдөлмөр эрхлэх тал дээр жаахан уян хатан бодлого боловсруулж энэ улсынхаа гэрэлт ирээдүй болсон шижигнэсэн сайхан залуусаа өөрийн эх орондоо ажиллаж, хөдөлмөрлөж, баялаг бүтээх боломж олгож болохгүй гэж үү.

Т.Гэрэл