Зонховын аав Юань улсын даргач цолтой монгол хүн байсныг өмнө дурдсан. Үүнийг батлах баримт гэвээс 1922 онд Шанхай хотод хэвлэгдэн "Дундад улсын алдарт хүмүүсийн нэрийн том толь”-д "Зонхов бол түүхэнд нэр алдартай монгол хүн” гэж (590 дэх талд) тэмдэглэсэн байна. Хятадууд энэ тал дээр алдахгүй байх аа. Мөн Лавран хийдийн Жамъяншадав гэгээний ботьд ч тийн дурдсан байдаг гэнэ. Тэрчилэн Ойрдын Гүүш хаан Түвдийг эзэлж, шашин төрийг холсон барьж байсан тухайтад тэр үеийн улааны шашинтаны ном зохиолд "Зонхов монгол хүн болохоор Гүүш хаан Зонховын шашныг дэмжснээс биш Түвдэд сайн үйл үйлдсэнгүй” гэж бичсэн байсныг Агваанчойдор багш(Гүмбумд шавилж байсан бөгөөд Баруун Хойт Үндэсний Их сургуульд багшлаж байсан) Төвийн Үндэсний Их Сургуулийн Дүнгэрлувсанцэнгэл профессорын номоос хуулан авч байжээ. "Баруун тэнгэрийн бурханы шавь, улсын их багш” гэж өргөмжлөгдсөн Зонхов богд монгол хүн, чингэхлээр шарын шашны онолын үндэс суурийг тавигч нь монгол хүн, энэ шашин Хөх нуурын Монголын Сонгинтын амнаас буюу Монгол газраас дөрвөн зүг, найман зовхист, тэр дундаа Түвдэд дэлгэрсний тул Шарын шашин бол Монголын шашин мөн гэж миний бие бардаагаар дүгнэж байна. Шарын шашин Монголын шашин гэж хэлснээ батлах зарим завсрын баримт дурдсу. Их бүтээлчин Гарма багшийг Монголын Юань гүрний их хаан Хувилай залж, оройн багшид өргөмжилсөн. Ингэж залах үедээ Гарма багш, номын хаан Пагва хоёрт Монголын их хаадын хүндэтгэлийн хувцас болох магнаг хэвнэгийг дээдсийн тэмдгийн ёсонд өргөснийг үлгэр болгон хожим нь их хийдийн ширээт ламт соёрхох ёс үүдэж, үүнээс ширээтийн нөмрөг буюу магнаг жанч(Хамба жанч) хэмээн алдаршсан байна. "Богд Зонховын намтар” болон Зава Дамдины "Алтан дэвтэр”-т "…Богд Зонховоос Түвдийн орон сэрүүн учир хантааз адил цээжний хувцсыг Дээд Монголын банди нарын хувцсаар үлгэрлэн цэмбэн захтай цээживч үйлдэж өмсөх болгосон” гэж бичсэн байна. Тэр ч байтугай Зонхов Түвдэд морилохдоо монгол бадарчдын үүргэвчийн жийрэг болгон хэрэглэж асан тэр хувцсыг өмсөж явсан, тэгээд додиг буюу цээживч лам нарын хувцас болон дэлгэрсэн гэсэн аман яриа буй ажээ. Олны үг ортой гэдэг билээ л. Зарим далай ламыг багад нь Монголд сургаж байсан, олонхи нь монгол багштай байсныг ч хэлэх хэрэгтэй. Ялдар дурдахад, өдгөө нас сүүдэр 93 зооглосон эрдэмт Агваанчойдор абугай "Монголын түүхийг ярихгүйгээр шарын шашны түүхийг ярих аргагүй” (Д.Бат. "Агваанчойдор гуайн ярьсан монгол, түвд бурхан шашны аман түүх”) гэж омог төгөлдөр хэлжээ.

Гүмбумын түүхийг туурвисан Их гөрөөчин Лхүндэвийн Чүлтэм абугай "Түмдийн Алтан хаан байгаагүй бол өнөөдрийн Далай лам гэж байхгүй, Хошуудын Гүүш хаан байгаагүй бол өнөөдрийн Банчин эрдэнэ гэж байхгүй байсан” ("Монголчууд ба Гүмбум хийд”) гэж дуун алджээ.Үүнийг нотлох баримт гэвээс 1578 онд Түмдийн Алтан хаан Түвдийн Брайван хийдийн ширээт лам Содномжамцыг Хөх нуурын Цавчаал(Уг газрыг цав цай тавьснаар нь Цав цай нэрлэж байсан боловч яваандаа тэр нь сунжирч Цавчаал болжээ)-д түмэн цэрэг жагсаан угтаж, ном уншуулан их ёслолыг үйлдэж, "таванзуун лан цалин мөнгөөр бүтээсэн долоон эрдэнэ, найман тахил, гучин лангийн алтан аяганд дүүргэсэн эрднийн чулуу өргөж, Содномжамцад "Богд хамгийг мэдэгч Очирдар Далай балам” цол хайрлажээ. Түүнчилэн 4-р дүрийн Далай лам ч монгол хүн юм. Гуравдугаар Далай лам Гэндэнжамц жанч халахынхаа өмнөхөн "Алтан хааны ач Сүмбэр тайжийн малын суурины дээд цавыг дурдаж: "Энэ газраас бурхан төрнө” гэж айлдсан байна. 1588 онд Гуравдугаар Далай лам нирваан дүрийг үзүүлсний дараагаар Сүмбэр тайжийн Багаахан Зул хатан бие шалтгаантай болж, хүүхэд нь эхийнхээ хэвлийд үг ярьжээ. Лам нар "Бурхан мэндлэх нь” гэж баярласан байна. Ингээд 1589 онд Зул хатан нярайлж, Чингис хааны хорьдугаар үеийн хойч, Түмдийн Алтан хааны жич Ёндонжамц тийнхүү мэндэлжээ. Энэ нь дөрөвдүгээр дүрийн Далай лам Ёндонжамц билээ.

Өвөрлөгч тэр эрдэмтэд үндэсний үзэлтэйдээ ч юм уу, эсбөгөөс тийм байх гэж тааварласандаа ч юм уу, цээжний бангаар дуугарсангүй, Хөх нуурын Монголд хийгээд Өвөр Монголд шарын шашны дэлгэрсэн түүх, шарын шашныг үүсгэн дэлгэрүүлэхэд монголчуудын оруулсан нэмэр хандивыг улбируулан судалж, Монгол, Түвдийн түүх, шашны харилцааны улбааг мөшгин хөөсний үрээр тийм дүгнэлтийг баттай хийсэн байна. Тэрчлэн "Түвд үг чухамхүү Монголоос дэлхий даяар өргөн тархсан гэж С.Л. Кузьмин гэгч орос эрдэмтэн бичснийг (Лам нарын сэтгүүл,151 дэх талд) дурдахад илүүдэх юун. Бид "Хамаг цастын мэргэдийн оройн чимэг Зонховын өлмийд залбираму” гэж мэгзэм уншдаг. Тэгвэл одоо "Хамаг Нартын мэргэдийн оройн чимэг Зонховын өлмийд залбираму” хэмээн урих цаг болсон юм биш үү.