Наминчлалаар дагнасан намнаа
Би хэдийгээр аль нэгэн шашныг онцгойлон шүтдэггүй ч бүх шашинд хүндэтгэлтэй ханддаг. Аливаа нэгэн шашины ард, олон зуун сая хүний итгэл үнэмшил оршиж байдаг. Нѳгѳѳ талаасаа шашин нь хуулиар зохицуулж болдоггүй хүмүүс хоорондын харилцааны олон асуудлыг зохицуулж чаддаг. Хувь хүмүүсийн итгэл үнэмшил хийгээд нѳхѳрлѳл, ойлголцлыг тодорхой чигт залж чиглүүлж байдгийнх нь тѳлѳѳ шашинд хүндэтгэлтэй хандах учиртай. Гэхдээ хүн болгон заавал шашин шүтдэг байх бас албагүй. Ѳѳрийн мѳн чанар, үнэт зүйлсээ ѳѳрѳѳ бүтээж, ѳѳртѳѳ итгэж, бусдад чин сэтгэлээсээ хандаж чаддаг хүмүүс ѳѳрийн дотоод сэтгэлгээний урсгалаа шашин лугаа үнэлж чаддаг байж болно. Ѳѳртѳѳ "бурхан шиг”, эсвэл "буг чѳтгѳр шиг” байх нь ѳѳр юунаас ч биш зѳвхѳн таны дотоод сэтгэлээс л хамаардаг юм шүү дээ. Ингэж харах юм бол хүний дотоод сэтгэл аугаа бѳгѳѳд маш уужим.
Тѳр бол ѳѳрийнхѳѳ бүтээсэн нийгмийн бүтэц дотроо хүмүүсийн харилцааны хэм хэмжээг хуулиар зохицуулах үүрэгтэй. Хүн айх айдасгүй сэтгэл амар амгалан амьдрах, түгших түгшүүргүй сайн ажиллах, дарлах дарамтгүйгээр хүссэнээрээ байж болох нѳхцлийг Тѳр бүрдүүлж ѳгѳх үүрэгтэй. Хүмүүс ѳѳрийн мэргэжил мэдлэг, авьяас билэг, ур чадвараа ашиглаж ажиллан баялаг бүтээж, түүнийгээ үнэлж олсон мѳнгѳѳрѳѳ амьдралаа авч явах боломжийг нь Тѳр хариуцан, үүнийхээ тѳлѳѳ тэднээс авсан татварыг буцаагаад тэдний амар амгалан амьдралын тѳлѳѳ зориулах үүрэгтэй. Хэн нэгэн зѳвхѳн ѳѳрийн хүссэнээрээ амьдрах гэж бусдыг хуурч мэхэлж, айлгаж ичээж байгаа бол Тѳр тэднийг олон нийтээс тусгаарлан хорьж шийтгэж байх учиртай. Хэрвээ үе залгамжилсан, хэмжээгүй эрхэт Хаант засаг л биш бол хуулийн ѳмнѳ хүн болгон адил тэгш байх шаардлагыг Тѳр хариуцна. Иргэн хүний дур зоргоороо байх хүсэл нь бусад хүмүүсийн арх ашигт харшлахгүй байх ёстой. Үүний тул хуулийг зохиож мѳрдүүлдэг юм даа. Тѳрийн үүрэг товчхондоо энэ.
Тѳр шашны харилцаа ямар байх хэм хэмжээг улс болгон "Үндсэн хууль”-иараа зохицуулдаг хэдий ч, бэлэгдлийн болон, үламжлалт зан үйлийн ёслол байж болдог байх. Гэхдээ тэр нь тодорхой хэм хэмжээн дотор л байх учиртай. ЗГ ын ордондоо "гал тахих” ёслол, уул овоог аргадан тахих ёслол, аливаа арга хэмжээн дээр заавал лам нар ирж ном уншдаг заншил, энд тэнд суварга босгож аравнайлдаг үзэгдэл, элдэв мод чулуунд шүтэж хадаг зүүн идээ ундаа мѳнгѳ тѳгрѳг овоолж орхидог сүсэглэл хэрээс хэтэрлээ. Ѳчигдрѳѳс сошиал орон зайд шуугиан болж хүмүүсийн доог тохуу, эгдүүцлийг тѳрүүлээд байгаа "цэрэг цагдаагийн хувилгаан” гэх үйлдэл "Даарин дээр давс” нэмж байна. Мэдээллийн технологи хурдацтай хѳгжиж, дэлхий даяаршиж байгаа 21-р зуунд Монголын Тѳр ингэж болохгүй ээ. Хувь хүмүүсийн шүтлэг сүсэглэлийг зѳвшѳѳрч болох хэдий ч Монголын Тѳр ийм хэмжээнд мухар сүсэгт автаж болно гэж үү? Аливаа зүйл хэм хэмжээнээсээ халихаар утга учраа алдаж, бусдын доог тохуу болдог.
Шинжлэх ухаанд бус мухар сүсэгт итгэдэг, үүнийгээ олон нийтэд харуулдаг Тѳртэй байж хэрхэвч болохгүй ээ. Мэдлэг чадваргүй, зальхай хулгайч, аймхай дорой "улстѳрч” нэртэй тэнэгүүдийн балгаар сургууль бус суварга барьдаг, эмнэлэгийн оронд сүм хийд байгуулдаг, түргэн тусламжийн олигтой тэрэггүй атлаа наадамд түрүүлсэн, цол авсан бѳхчүүддээ "Жееп” машин бэлэглэдэг, номын сангүй атлаа "Дааман хаалга” босгодог, үүнийгээ ХѲГЖИЛ гэж тооцдог Тѳртэй болжээ бид. Дуртай ч дургүй ч үүнийг нь зѳвшѳѳрч, "наашаа харж инээн алга ташиж, цаашаа харж муулан шүүмжилдэг” иргэдтэй болж байна. Дэлхий даяараа цоо шинэ "Блокчейн” технологийн эрин үед анхаарлаа хандуулж байхад Монголчууд бид мухар сүсэгтээ хүлэгдэн дэлхий нийтийн доог тохуу, доромжлолын бай болсоор байх уу? Мухар сүсэгтэнүүдээ зайлуулаач ээ, Монголын Тѳр минь.
Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах