Олон хэлбэл улиг гэдэг шиг утаатай Улаанбаатартаа бид нэгэнт дасчээ. Өөрөөр хэлбэл, утааны талаар шийдэл, гарц гаргалгаа ярихаа нэгэнт больж. Ганц ярьж байгаа шийдэл нь сайжруулсан түлш, үүнийгээ монголчууд дээр туршиж бид туршилтын харх болоод зургаан жилийн хугацаа өнгөрчээ. Тодруулж хэлбэл, 2019 онд түүхий нүүрсийг хэрэглээнээс халж, сайжруулсан шахмал түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлсэн. Үүнээс хойш иргэд угаарын хийн хордлогоор нас барах нь эрс нэмэгдсэн гэж хэлж болно. Тухайлбал, угаарын хийд хордсон гэх иргэдийн дуудлага 2017 онд 34, 2018 онд 30 бүртгэгдэж байсан бол 2019 онд 1664 болж огцом нэмэгдсэн байгаа юм. Тэгвэл 2020 онд 1463, 2021 онд 1153, 2022 онд 1426, 2023 онд 3184, 2024 онд 2531 тохиолдол тус тус бүртгэгдсэн байна. Эдгээрийн ихэнх нь гэр хорооллын айлууд, бага насны хүүхэд, жирэмсэн эх, өндөр настнууд байв.

Тэгвэл угаарын хийн хордлогоос болж нас барсан хүний тоо мөн эрс өссөн. Тухайлбал, Монгол Улсын Их Хурлын байнгын хорооны сонсголын үеэр 2017–2024 оны хооронд угаарын хийн хордлогоос болж 779 хүн амь насаараа хохирсон бол энэ оны хоёрдугаар сарын байдлаар энэ тоо 811 болж өссөн тухай мэдээлж байв.

Сайжруулсан шахмал түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлснээс хойш утааны хэмжээ эрс буурсан гэж албаныхан мэдээлдэг ч ханиад томуугаар өвдөх хүүхдүүдийн тоо, зүрх судасны өвчлөлөөр нас барах иргэдийн тоо асар их нэмэгдсэн. Атал МАНай төрийнхөн эргээд иргэдийг буруутгаж арьсаа хамгаалдаг. Учир нь нэг айлын дөрвөн гишүүн угаартаад нас барчихсан байхад, "угаар мэдрэгчээ унтраачихсан, яндан зуух нь битүүмжлэл муу, өрхөө бүтээгээд унтсанаас ийм юм боллоо" гээд хээв нэг хэлээд зогсож байдаг дөжирсөн, дүлий төртэй болоод удаж байна. Угтаа бид Үндсэн хуульд заасан, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах үүрэгтэй. Гэтэл энэ эрх өдөр бүр, алхам тутамд зөрчигдөж байна. Атал МАНай төрийн ганц ярьдаг шийдэл нь түлш, зуух солих. Тодруулбал, 2011-2014 онд 17.8 тэрбум төгрөгөөр Хас”, "Өлзий” гэх утаагүй зуух төслийг хэрэгжүүлсэн. Өнөөдөр утаа багассан зүйл алга. Өөр бодлого, эрчим хүчний шийдэл гэж байхгүй, мэдэхгүй. Гэхдээ хамгийн инээдтэй нь өөрсдөө нүүрстэй атал түүнийгээ урагш нь гаргаж мөнгө олоод түүгээрээ эргүүлээд Хятадаас нүүрс худалдаж авч монголчуудыг хоморголон хороож байгаа гэхэд хилсдэхгүй. Үндсэндээ бид утааны талаар яриад бараг 20 жилийг үдлээ.

Өнөөдрийг хүртэл ямар ч шийдэл алга, гэр хорооллын айл өрхүүд нэмэгдэж, утаа улам даамжирч хүүхдүүд нь эмнэлгийг шалан дээр зулж үхлийн хөндийдөө амьд үлдэх гэж тэмцсээр байна.

Сүүлдээ иргэд түүхий нүүрсээ эргэж түлье гэж ярих болов. Энэ бол иргэдийн аргаа барсан арга. Товчхондоо, улстөрчдийн утааг бууруулна, станц барина, орон сууцжуулна гэх үлгэр домог шиг ярианд нэгэнт итгэхээ больсныг илтгэж буй хэрэг.

Энэ жилийн тухайд өнгөрсөн хавраас эхлээд сандал суудлын хэрүүл хийж, зун, намар ямар ч ажил хйисэнгүй өвөлтэй золголоо. Эрчим хүчний сайд нь "өвөл болохоор хүйтэрдэг" гээд яриад зогсож байдаг. Гээд асуудал тулаад ирэхээр, анх удаа өвөл болж байгаа юм шиг хүүхдүүд ханиад хүрээд байвал сургууль, цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг хаана, зогсооно гэсэн юм ярьдаг. Угтаа  утааг бууруулна гэж хэчнээн төсөл хөтөлбөр санаачилж түүндээ хэдэн их наядаар тоологдох мөнгө зарцуулж татвар төлөгчдийн мөнгөөр дураараа дургисан гэхэд хилсдэхгүй.

Өнөөдөр авч байгаа ганц арга хэмжээ нь амны хаалтаа сайн зүү, агаараа сайн сэлгэ, агаарт гар. Атал гарч амьсгалах, сэлгэх агаар бидэнд алга.

Гэрээс гараад өмхий үнэртэж, толгой өвдөж, хоолой хорсож байна. Угтаа бид хамгийн цэнгэг агаартай улсад амьдарч байгаа. Монгол шиг эрс тэс уур амьсгалтай улсад хүмүүс нь дасан зохицоод амьдраад сурчихсан, ханиад томуу тусдаггүй байсан.

Энэ өвөл нийслэлээс давхар шаталттай зуухыг 32 мянган айлд тарааж, 5000 айлыг дулаалж, хийн түлшинд шилжүүлж, иргэдийн хэрэглээнд хагас коксон түлшийг нэвтрүүлсэн. Хагас коксон түлшийг БНХАУ-аас авч ирэхэд 226 тэрбум төгрөгийг зарцуулсан, үүний үр дүнд агаарын бохирдлыг 40-50 хувь бууруулна гэж албаныхан мэдэгдэж буй. Гэвч бодит байдал дээр эдгээр ажилд иргэд муу дүн тавьж байгаа юм. Учир нь утаа нүдэнд харагдахуйц их, хагас коксон түлш нь илч муутай, үнэр нь толгой өвтгөж байгааг хэлж байгаа юм.

Утаатай тэмцэж байгаа шийдэл нь айл өрхөд яндан зуух тарааж, дулаалахаас хэтрэхгүй.

Утааг бууруулахад авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, зарцуулсан мөнгөн дүнг анх удаа хэлэлцэж өнгөрсөн хоёрдугаар сард сонсгол зохион байгуулсан байдаг.

Энэ үеэр Тавантолгой түлш ХХК сайжруулсан шахмал түлш үйлдвэрлэхэд, 2022 оноос хэвийн үйл ажиллагаатай ажилласан тус компани 2018-2024 онд нийт 1.4 их наяд төгрөгийг шахмал түлш үйлдвэрлэлд зарцуулсан байна.

Утааны сонсголын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг эндээс харж болно. https://news.mn/r/2781130/

 Задалж үзвэл:

• Цалин, нийгмийн даатгалын шимтгэлд- 400.6 тэрбум,
• барьцалдуулагч- 321 тэрбум,
• мидлинг тээвэр- 226.3 тэрбум,
• ашиглалт, засвар сэлбэг, бусад- 139 тэрбум,
• эргэлтийн хөрөнгө- 117.3 тэрбум төгрөг зарцуулжээ.