Нийслэлийн олон мянган иргэд орон сууцанд амьдрах хүсэлтэй байдаг нь тодорхой. Гэвч орон сууцанд орно гэдэг тийм амар биелэх мөрөөдөл биш. Олон жилийн цалингаа хуримтлуулж эсвэл өнө удаан жил өрөнд орж, ёстой л хумс хуруугаа хугалах шахаж байж сая нэг байранд орно. Өнгөрсөн хугацаанд төр, засгаас 40 мянган айлын орон сууц, "4000 айлын төрийн албан хаагчдад зориулсан хөтөлбөр”, "100 мянган айлын орон сууц”, найман хувийн зээл гэх мэт олон төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн ч бага, дунд орлоготой иргэд дунд нь хаягдсан гэхэд хилсдэхгүй. Тэдний орлого бага учраас хий дэмий л мөрөөдөж халаглахаас цаашгүй байлаа. Харин өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сараас орон сууцны үнэ аажмаар буурсаар одоогийн үнийн төвшинд хүрлээ. Ийнхүү орон сууцны үнэ буурах болсон шалтгааныг судлаачид барилгын компаниудын борлуулалт муу байгаатай холбон тайлбарлаж байгаа юм. "Master properties” компаниас гаргасан судалгаагаар өнгөрсөн сарын 30-ны байдлаар Баянзүрх, Хан- Уул, Сүхбаатар, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй, Баянгол, Налайх дүүрэгт 237 барилгын төслийн 47537 айлын орон сууцыг борлуулж байгаа аж. Эдгээр орон сууцны нэг ам метрийн зарласан дун даж үнэ өмнөх оны мөн үеийнхээс таван ху- виар буурсан бол өмнөх сартай харьцуулахад нэг хувиар унажээ. Ирээдүйд ашиглалтад орох байрнаас илүү бэлэн болсон байрыг худалдан авагчид сонирхдог учир байрны үнийг бууруу- лахад нөлөөлжээ. Энэхүү орон сууцны үнийн бууралт цаашид ч үргэлжлэх тө- лөвтэй байгааг "Master prop- erties” компанийн судлаач онцоллоо. Өнөөдрийн зах зээлд борлуулж байгаа энгийн орон сууцны үнэ дунджаар 2.25 сая, амины орон сууц 2.05 сая төгрөг байна. Орон сууцны хямд үнэтэй төслийн эзлэх хувь нэмэгдэж, үнэтэй төс лүү- дийн эзлэх хэмжээ буурсан байна. Мөн сүүлийн саруу- дад ашиглалтад орж, борлуулагдаж байгаа орон сууцны тоо эрс нэмэгдэж байгаа аж. Үүнээс үзэхэд борлуулалтын хэмжээ сайн биш байна гэсэн дүгнэлтэд хүрч болохоор байна. Ба рилгын компаниуд үнийг бууруулахаас илүү төлбөрийн илүү уян хатан нөхцлүүдийг худалдан авагч- дад санал болгож байгаа юм. Тодруулбал, төлбөрийн нөхцөл зөөлөрсөн гэсэн үг. Урьдчилгаа 10 хувь тө- лөөд ашиглалтад орсон байрнаас аваад бага багаар мөнгөө цуглуулж зээлд хам- рагдах, урьдчилгаа дөр- вөн сая төгрөг төлөөд байрныхаа гэрээг хийх эсвэл өөрсдийнхөө боломжоор бага багаар төлбөрөө төлөх боломжуудыг олгож байгаа аж. Барилгын төслүүдийн 47.5 хувь нь ашиглалтад орсон бөгөөд үлдсэн хувь нь хараахан ашиглалтад ороо гүй байна. Дүүргүүдийн хувьд орон сууцны үнийн өөрчлөлт Баянгол дүүргээс бусад дүүрэгт бага зэргийн бууралттай байгаа юм. Тодруулбал, Баянзүрх дүү- рэгт 1.4, Сүхбаатар 0.6, Хан- Уул 1.7, Чингэлтэй 0.3 хувиар тус тус буурч, Баянгол дүүрэгт 0.5 хувиар өсч, Налайх дүүрэгт тогтвортой байв. Харин хуучин орон сууцны үнэ шинэ орон сууцыг бодвол илүү хурдацтай буурч байгаа гэнэ. Үнийн хувьд нэг өрөө байр 1.6, хоёр өрөө 1.5 хувиар буурч, гурван өрөө байр 2.1 хувиар нэмэгджээ. Ингээд "Master properties” компанийн Судалгааны албаны судлаач Б.Цэдэндамбаас орон сууцны үнэ буурахад юу нөлөөлж байгаа талаар тодрууллаа.

-Сүүлийн үед орон сууцны үнэ буурч байна. Үүнд юу нөлөөлж байна вэ? 

-Шинэ орон сууц олноор нэ мэгдсэнээр барилгын компаниудын борлуулалт муу байна. Мөн эрэлтийг тэнц вэржүүлэх бодлого явуулж байгаа болохоор барилгажилт, ирээдүйд ашиглалтад орох орон сууцны тоо ч нэмэгдсэн. Гэтэл борлуулалт муу байгаа учир дагаад үнэ бага зэрэг буурсан. Гэхдээ шинэ орон сууцны үнэ сүүлийн хэдэн сард бага зэрэг л буурсан. Үнийн бууралтын оргил үе нь болох өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сард ам метрийн дундаж үнэ хоёр сая 360 мянга орчим төгрөг байсан. Түүнээс хойш тогтмол буурсаар одоо хоёр сая 220 мянга орчим төгрөг болоод байна.

 -Хуучин орон сууцны үнийн бууралт хэр байгаа вэ? 

-Хуучин орон сууцны хувьд зах зээлээ дагаад мэдрэг байдаг. Тухайлбал, хэдхэн сарын өмнө III, IV хорооллын гурван өрөө байр 125-130 сая төгрөг байсан бол одоо 105-110 сая төгрөг болсон байна. Хуучин орон сууцны үнэ шинэ орон сууцны үнээс илүү хурдацтай буурч байгаа. Учир нь, шийд- вэр гаргалт нь хурдан бо- лохоор түүнийгээ дагаад үнийн бууралт ч хурдан байдаг. 

-Аль хорооллын байрны үнэ илүү уналттай байна вэ? 

-Бүхий л хороололд үнийн бууралт ижил төвшинд байна. 

-Тансаг зэрэглэлийн болон стандарт орон сууцны үнийн өөрчлөлт, борлуулалт ямар байгаа юм бол? 

-Стандарт зэрэглэлийн орон сууцны борлуулалт илүү сайн байна. Учир нь стандарт зэрэглэлийн орон сууцыг хямд үнээр хурдан хуга цаанд борлуулдаг. Тансаг зэрэглэлийн орон сууцны зах зээл өөрийн гэсэн онцлогтой. Хүмүүс амьдрах гэж, нэг бол хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр тансаг зэрэглэлийн орон сууцыг худалдаж авдаг учир шийдвэр гаргалт нь ч удаан, борлуулалт муу байдаг. Үнийн хувьд тансаг зэрэглэлийн байрны үнэ илүү буурсан. Ирэх таван жилд орон сууцны нийлүүлэлтийн илүүдэл 16 мянгад хүрнэ гэж Барилга хот байгуулалтын яам болон зах зээлийн шинжээчид үзэж байна. Нийслэлд 189 мянга 240 өрх, орон нутагт 16 мянга орчим өрх орон сууц худалдан авах хэрэгцээ шаардлага байгаа аж. Эдгээр өрхийн 31.2 хувь нь л худалдан авах чадвараар баталгаажсан гэсэн судалгаа гарчээ. Тэгэхээр орон сууцны үнэ хэдийгээр буурсан ч иргэдийн худалдан авах чадварт хүрэхгүй нь. Орон сууцны үнийн индексийг өнгөрсөн оноос та нилцуулж эхэлсэн. Мон- голбанкны захиалгаар хийсэн орон сууцны үнийн индексийн жилийн өөрчлөлт сүүлийн зургаан сарын тур шид тогтмол буурсаар байна. Мөн урьдчилгаа төлбөрийг 10 хувь болгох нь орон сууцны эрэлтийг нэмэгдүүлэх боловч иргэдийн төлбөрийн эрсдэл дагаад нэмэгдэнэ гэж эдийн засагчид үзжээ. 

М.ЭНХЦЭЦЭГ