Зэс нь: Чангаанз, овъёос, арвай, манжин, тарвас, шош, үхрийн нүд, цагаан идээтэй хоол хүнсэнд агуулагдана Хүүхдийн шүдний ургалтыг түргэсгэхэд зэс бөгж, бугуйвч, хөл гарт нь 1-8 см диаметртэй 1-3 мм зузаан ялтас хэрэглэдэг. Зэсийг эмчилгээнд нааж тавих, буцалгаж шөлийг уух, зэс аяга сав хэрэглэх, амандаа хүлхэх, зэс бөгж, бугуйвч зүүх зэргээр ашигладаг. Зэс ялтсийн 2 талын гадаргаар нэг нэг өдрөөр нааж хэрэглэсний дараа давстай усанд 5-10 минут буцалгах эсвэл лимоны хүчилтэй халуун усанд 3-5 минут байлгаад авахад л өнгө ордог. Гэх мэтчилэн 2 хоногоор хэрэглээд дахин цэвэрлэнэ. Мөн 14 хоногт 1 удаа галд улайтган, ариутгаж эмчилгээний идэвхийг сэргээнэ. Ялтас нь зоос шиг дугуй голдоо нүхтэй байвал илүү эвтэйхэн ялангуяа толгой өвдөхөд хоёр шанаандаа наахад амар байдаг. Өвчин намдангуут өөрөө унаад л ирнэ. Даралт ихтэй хүмүүс хөлнийхөө уланд хийнэ. Үүнийг бол зуйвандуу голоороо 2-3 нүхтэй хийвэл зүгээр байдаг. Нүхтэй хийдэг нь соронзон оронг нь илүү болгох гэж. Биед наагаад авсан зэсийг харахад өнгө нь хувирч ногоондуу болсон байвал эмчилгээ сайн хийгдэж байна гэж үзнэ. Хэрэв хувирахгүй бол байрлалыг өөрчлөх хэрэгтэй.

Зэс ялтас ихэнх тохиолдолд өвчтэй хэсэгт өөрөө наалдчихдаг. Тухайн эмгэг зүгээр болонгуут өөрөө унаад ирдэг. Зэс тавьж хөхүүлэх эмчилгээг 14 хоногоос 6 сар хүртэл үргэлжлүүлнэ. Өдөрт 2-10 цаг, шаардлагатай тохиолдолд 48 цаг ч тавьж болдог. Удаан хугацаагаар хэрэглэх үед пластераар наах эсвэл тусгайлан бэлдсэн боолтоор боовол зүгээр. Зарим үед зэсээ авахад арьс улайж өрөвссөн байвал бүлээн усаар угааж тослоод өрөвсөл намдсаний дараа эмчилгээг үргэлжлүүлнэ. 
Зэс наахад биеийн халуун буурч, өвчин намдаж, цус тогтоох, нян бактерийг устгах, эрдэс давсны солилцоог идэвхжүүлж, нойр сайжруулах, төв мэдрэлийн системийг тайвшруулан цусан дахь инсулиний үйлчилгээ, цусны цагаан эсийн үйл ажиллагааг дээшлүүлдэг байна.

ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ЧИГЛЭЛ: Зэсийн хөхний үрэвсэл хатуурал өвчин, бамбай булчирхай, багтрал астамын үе, уушигний үрэвсэл, сүрье, уушигны наалданги, уушиг устах, архаг мэнгэр, чихний архаг үрэвсэл, чихээр хатгуулах, булагтах, дүлийрэх, чих шуугих зэрэгт тухайн газарт нь наах ба хамрын дайвар хөндийн үрэвсэл, гамарит хамрын өвчний үед 2 нүдний хооронд буюу нүдний дор, бөөр давсагны өвчний үед тухайн өвчтэй газарт, бөөр чулуужсан, давсаг чулуутай бол зөвхөн өдөртөө бэлхүүсний бүсэн дороо зэс 2-3 сар тавина. Үе мөчний өвчин, нуруу ууц, радикулет зэрэг өвчний үед ууц нуруундаа , үе мөчний өвчинд зэс бугуйвч бөгж хэрэглэх, цөсний үрэвсэл, хатуурал, чулуужилттай үед , мэс заслын дараах шарх, ослын үеийн гэмтэл, цээжний няцрал зэрэгт шарх түргэн эдгэнэ. Аманд яр шарх гарахад зэсийг амандаа 2-3 хоног хүлхэх, хүүхдийн ам гэмтэхэд зэс халбага хөхүүлнэ. Ходоод муутай, хоолны шингэц муутай хүмүүс зэс аяга хэрэглэн хоол ундаа идэж уусны дараа аягаа долоож байвал, 2-3 сарын дараа ходоод гэдэсний өвчнөөс сална. Зүрхээр хатгаж өвддөг бол эгэмний доод хонхорхойд 8-10 цаг нааж 10 хоноход өвчин намдана. Хоргүй болон аливаа хавдарын үед тэр хэсэгт зэсээ наах, мөн туяа эмчилгээний үед өвчтөний цацрагийн хортой үйлчилгээг саармагжуулдаг байна. Яс хугарсан үед зэсийг хөрөөдөж гарсан нунтагийг 0.1 граммыг сүү цөцгий эсвэл өндөгний шартай хольж 7 хоногт 2 удаа уух ба эсвэл зэс чанаж ууж болно.