Урьж оруулчихаад “өшиглөж” гаргав
УИХ-ын нэгдсэн чуулганы өчигдрийн хуралдаанаар МАН-ын зургаан сайдыг огцруулснаар шийдлийн Засгийн газар албан ёсоор бутрав. Олон сарын өмнөөс дуншсан төлөвлөгөөгөө АН-ынхан хэрэгжүүллээ. Одоо Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг өнөө, маргаашгүй шинэ сайд нарынхаа нэрийг УИХ-д өргөн барих учиртай. МАН-ынхныг "хөөх” тухай яриа гарах үед л дараагийн ээлжийнхний сунгаа эхэлсэн нь мэдээж. Одоо бол горилогчид барианд дөхчихсөн, "айргийн зургаа” бараг тодорчихсон. Гэхдээ "бялуу” хуваах үйл явц тийм ч амархан биш. Эвийг нь олж, тунг нь тааруулахгүй бол Ч.Сайханбилэг өөрөө "хөөгдөх” эрсдэл ч байгаа юм.
Хөөх, хөөгдөх нь ердөө л хэлбэр үү
АН хаягдахаасаа урьтаж хаях зам сонгосон. Ер нь тэд хаях дуртай. 2008 онд МАН-ын урилгаар Засгийн газарт орсон тус намынхан дараагийн сонгууль болохоос зургаан сарын өмнө хаалга саваад явж одсон. Засгийн газраас цөөнх гарахад олон хүн гайхахгүй. Харин энэ удаа урьж оруулсан намаа олонх нь өөрөө хөөснөөрөө онцлог. Ийм явдал түүхэнд гараагүй, дахин гарахгүй байх хэмээн МАН-ын гишүүн Н.Энхболд хэлнэ лээ. МАН-ынхан гомдолтой байгаа нь мэдээж. Сонгууль дөхүүлээд л АН-ыг хаях төлөвлөгөөтэй байсан ч нөгөөдүүл нь урьтаж орхисон. Тиймээс тэд "хохирогч” мэт үлдэж буй юм. АН харин тун хуншгүй зан гаргалаа. Үр дүн нь улс орон, ард түмэнд лав сайнаар тусахгүй.
Тэгвэл АН хөөж, МАН хөөгдсөн энэ үйл явц ердөө л хэлбэр төдий гэх мэдээ чих дэлсэв. Үнэндээ өрсөлдөгч намууд сонгууль хүртэл хөтлөлцөөд ажиллах боломж хомс. Тийм ч учраас нэг иймэрхүү юм болох байсан. Хэлбэр нь л ийм "өөдгүй” байсан болохоос хоёр намын алсын зорилго нэг байсан гэх. МАН сөрөг хүчин хэвээр үлдэх нь тэдний хэн хэнд ашигтай тусах аж. 2008, 2012 онд сонгогчид АН, МАН-д ойролцоо санал өгсөн. Ирэх сонгуулиар ч нэг иймэрхүү л төсөөлөл гарах болов уу. Харин төсөөлөл биелэхэд гуравдагч хүчин, бие даагчид "шавар хаах” эрсдэл үүссэн байна. Хэд хэдэн ч удаагийн рейтинг тогтоох судалгаагаар С.Ганбаатар нэгээр гарч ирсэн нь улстөрчдийг айлгачихжээ. МАХН ч бас дээрх намуудтай ана мана үзэлцэж буй. Тиймээс МАН сөрөг хүчний ажлаа хийж, "бацаануудын” тоглолтыг бүдгэрүүлэх ёстой хэмээн хоёр намын удирдлага тохиролцсон гэх мэдээ байна.
Хадны завсар хавчуулагдсан халиуны зулзага
Энэ бол Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг. "Намын дарга нь Ерөнхий сайд байх ёстой” гэсэн шаардлага тавьснаараа тэр буруудаж орхисон. Бас МАН-тай хамтран ажилласаар бүрэн эрхийн хугацаагаа дуусгах саналыг нь тоож сонссонгүй. Зургаан сайдыг солих нэрээр З.Энхболд Ч.Сайханбилэгийг огцруулчихвал нэг их гайхах хэрэггүй. Н.Алтанхуягийг унагаж чадсан юм чинь Ч.Сайханбилэг бол хэцүү биш. Үүнийг нь мэдэж байгаа учраас Ерөнхий сайд дээрх шаардлагыг тавьж үзсэн хэрэг. АН-ын бүлгийн хурал дээр энэ тухай хэлэлцээд түүнийг огцруулахгүй хэмээн бүх гишүүн нь гарын үсэг зурсан баталгаа гаргаж өгсөн юм билээ. АН УИХ-д олонх биш, хамгийн олон суудалтай. Тиймээс намын дарга УИХ-ыг "базаж” байх нь илүү хэмээн тэд үзсэн гэнэ. Н.Алтанхуягт ч Бүлэг нь ийм баталгаа өгсөн, нэмэр болоогүй. Тэгэхээр Ерөнхий сайд айдастай байна. Тэрбээр дээрх шаардлагыг гаргахдаа "Алтангадас” фракцтайгаа зөвшилцөөгүй, одоо Н.Алтанхуяг, Я.Санжмятав тэргүүтнээс тусламж, дэмжлэг хүсээд газар авахгүй байгаа сурагтай. Н.Алтанхуягийн танхим огцорсны дараа Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт хоёр "Соёмбо” хэмээх фракц байгуулж буй гэсэн мэдээлэл түгсэн. Тэд фракцаасаа албан ёсоор гараагүй ч хувийн тоглолт хийсэн учраас нөгөөдүүл нь дэмжихгүй. Түүнийг гагцхүү Төрийн тэргүүн л дэмжиж буй. Гэвч Ерөнхийлөгчийн саналыг үл тоон МАН-ын сайд нарыг огцруулж орхилоо. Ингээд Ч.Сайханбилэг Бүлгийнхээ гишүүдийн өгсөн гарын үсэгтэй баталгаа хэмээх цаасанд найдахаас өөр сонголтгүй үлдэж байна. АН-ынханд өчүүхэн ч гэсэн намаа бодох нэгдмэл сэтгэл үлдсэн бол Ерөнхий сайд нь байрандаа үлдэх биз ээ.
З.Энхболдын нүүдэл
АН-ын дарга энэ эрхэм давхар давхар нүүдэл төлөвлөж, түрүүчээсээ хэрэгжүүлж эхэлсэн. Эхлээд Н.Алтанхуягийг огцруулсан. Одоо Ч.Сайханбилэгийг сандаргаад л сууж байна. Намын дарга, УИХ-ын дарга байхын давуу талыг мэдэрчихсэн учраас тэр өөрөө Ерөнхий сайдад санаархахгүй байх. Ямар ч байсан суудалтай чинь үлдээнэ гэсэн баталгаа өгөөд оронд нь С.Ламбаа зөвлөхөө сайдад зүтгүүлж буй биз. Нөгөө талаар тэр МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай нэлээд дотно "нөхөрлөх” болжээ. Өршөөлийн хууль батлах замаар түүний улс төр дэх замыг засаад хариуд нь МАН-ыг дарахдаа хүч хавсрах бодолтой байгаа гэх яриа ч Төрийн ордонд гарсан байна лээ.
АН сайд нараа Бүлэг дотроос томилно
АН-ынхан дотроо иймэрхүү талцалтай байгаа ч дараагийн сайд нарыг томилж таарна. Ингэхийн тулд УИХ-д хоёроос доошгүй удаа сонгогдсон, сайд хийж байгаагүй хүмүүсээ сойё хэмээн Бүлэг дээрээ тохиролцсон юм байна. Энэ шалгуурыг А.Бакей, Г.Баярсайхан, М.Зоригт гурав хангаж буй гэх. Тус намд зургаан сайдын гурав нь ногдоно. Тэр дундаа Сангийн, Хөдөлмөрийн, Байгаль орчин, аялал жуулчлал, ногоон хөгжлийн, Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайдын квотоос сонгох юм билээ. Г.Баярсайханыг "Шонхор” фракцаас нь Хөдөлмөрийн, эсвэл Байгаль орчин, аялал жуулчлал, ногоон хөгжлийн сайда сойх сонирхолтой байгаа аж. Намаа фракцаас ангижруулна хэмээн мэдэгдсэн ч өөрөө хамааралтай хэвээр байгаа УИХ-ын дарга З.Энхболд нь харин С.Ламбааг зүтгүүлэх сонирхолтой байгааг дээр хэлсэн. А.Бакейн хувьд Сангийн эсвэл Барилга, хот байгуулалтын сайдын албан тушаалын аль нэгийг онооно. М.Зоригт хэдийгээр дээрх шалгуурыг хангах ч олон нийтийн дэмжлэг хүлээхгүй хувилбар. Үүнээс гадна гишүүн Г.Батхүү, УИХ-ын даргын зөвлөх А.Гансүх нар сайд болох хүсэл сонирхол ихтэй яваа гэнэ. АН-ынхан ийнхүү гурван квот дээрээ "ачаалалтай” өрсөлдөж байгаа ч Бүлэг дотроос сайд нараа томилно гэсэн зарчмаа баримтлах бололтой.
Үлдсэн гурван суудлаас хойр нь "Шударга ёс” эвсэлд ногдож буй юм. Тэдний хувьд Шадар сайдаа авах нь тодорхой болжээ. Уг албан тушаалд Н.Энхбаярын хүү Батшугарыг зүтгүүлж буй гэх мэдээлэл тарсан ч улстөрчид үгүйсгэж байна. Мөн Н.Алтанхуягийн танхимын үед бүтцийн өөрчлөлт хийхэд сайдад нэр дэвшиж байсан эвслийн бүлгийн ахлагч Н.Батцэрэгийн нэр дуулдаж буй юм. Үлдсэн нэг квотыг бие даагч гишүүдэд зориулах нь. ИЗНН-ын хувьд өмнөх гомдол нь тайлагдаагүйдээ ч тэр үү, шинэ танхимд орохгүй гэжээ. Тэдний оронд сайдын квот авах болсон бие даагчдын зүгээс "Сангийн сайдаа өг” гэсэн том шаардлага тавьсан байна. Ц.Даваасүрэн гишүүн мөрдөөлөө биелүүлэх хүсэлтэй байгаа бололтой юм. Гэвч АН-ынхан гол яамаа тэдэнд өгөхгүй учраас тохиролцоо удааширч болзошгүй байна.
Юутай ч шийдлийн Засгийн газар задарч, шинийг байгуулах цаг ирэв. Одоо АН олон холио солио хийхгүй, цаг алдахгүйгээр сайд нараа нөхөн томилох учиртай. Эс тэгвээс АН-ын удирдлагын хагарал эдийн засгаа элгээр нь хэвтүүлж орхино. Бас ирэх сонгуулиар энэ нам улс төрийн хүрээнээс "арчигдах” замаа баталгаажуулах болно.