Оюутолгойн гэрээ эрх зүйн чадамжгүй
Одоогоос 10 жилийн өмнө буюу 2009 оны 10дугаар сарын 6-ны өдөр Монгол үндэстний асар их үнэ цэнэтэй өмч баялаг болох Оюутолгойн алт, зэс, мөнгө, молибдений ордыг ашиглах Хөрөнгө Оруулалтын Гэрээ болон Хувь Нийлүүлэгчдийн Гэрээ гэгчийг гаднынхантай сүр дуулиантайгаар байгуулсан билээ.
Ерөнхий сайд С.Баяр, Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг нараар толгойлуулсан МА(Х)Н, АН-ын Засгийн газар тэр үед маш сайхан хөгжил,ирээдүйг монголчуудад амлаж, хууран мэхлэх ажиллагаагаа зохион байгуулалттайгаар хийж хүмүүсийн "тархийг угааж” байсан юм. Оюутолгойн гэрээг байгуулах гэж хамтарсан Засгийн газрыг байгуулсан хэмээн өөрсдийнхөө "хөшигний цаанах хуйвалдаан”, эрх мэдэл, албан тушаалын хэнээ хийрхлээ зөвтгөн тайлбарлаж байв.
"(X)ууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн” гэх Үндсэн хуулийнхаа заалт, шаардлага, үүрэг даалгаврыг ягштал хэрэгжүүлэн ажиллавал Оюутолгойн гэрээнүүд анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус хэлцлүүд гарцаагүй мөн юм. Энэ байдлыг монголчууд бид "тэнгэрээс заяагдсан” аврал,гарц хэмээн ойлгож хүлээн авах ёстой. Оюутолгойг тойрсон бүхий л заваарсан хэрэг явдлыг үндэс сууриар нь засч залруулах боломж гэж ухаарах ёстой.
Тэнд тухайлбал "1.12. Дубай хотноо байгуулсан ДУББСТ, ДУББСНТ, Менежментийн гэрээ нь Монгол улсын хууль тогтоомж болон ХөОГ, ХНГ-ний зүйл заалтыг зөрчсөн учир түүнийг нягтлан судалж, хүчингүй болгох нь зүйтэй гэж дүгнэж байна” гэсэн атлаа суурь гэрээнүүд болох Хөрөнгө Оруулалтын Гэрээ болон Хувь Нийлүүлэгчдийн Гэрээ хууль тогтоомжид хэр нийцэж буй талаар олигтой юу ч цохож дурдалгүй өнгөрсөн байх нь гайхшрал төрүүлж буй юм.
Нэн олзуурхууштай нь АТГ-ын материал одоо УИХ-ын нийт гишүүдэд тараагдсанаар тэд үнэн байдалтай танилцаж, асуудлыг улам лавшруулан тодруулах, улмаар улс үндэстнийхээ эрх ашигт нийцсэн зөв бөгөөд зангарагтай шийдвэр гаргах боломжтой болж байна. Мэдээгүй гэж мэлзэх, асуудлыг таг дарах, мөн булзайруулах боломж ч хаагдав. Ийнхүү Оюутолгойн асуудлыг хамгийн чухал сэжүүр шижмээс нь барьж авч уг үндсээр нь хэлэлцэж шийдвэрлэх боломж анх удаагаа бүрдэж эхлээд байна.
Ямартай ч нэг ийм муу ёрын гэхээр тойрогт эрх баригчид өөрсдийгөө оруулчихаад түүнээсээ гарч чадахгүй хий дэмий тийчигнэсээр олон жилийн нүүрийг барж байна. Ийм хөгийн хандлага,арга барилаар Оюутолгойн ноцтой асуудлыг нааштай шийднэ гэж ер байхгүй. Ёстой санасны гарз.Барууныхантай, тэгэх тусмаа үндэстэн дамнасан корпораци, дэлхийн хэмжээний санхүү,эдийн засгийн байгууллагуудтай ажил хэрэгчээр, найдвартай харилцах үр нөлөөтэй ганц л арга зам, хэрэгсэл байдаг. Тэр бол хууль зүй, нарийвчилбал гэрээний эрх зүй.
Монгол Улсад хуульт ёс, эрх зүйт төр оршиж буй цагт Монголчууд бид Оюутолгойн гайхамшигт баялгаа гаднынханд алдахгүй гэж бид үзсээр ирсэн. Ийм ч учраас хуулийн засаглалыг боловсронгуй болгож бэхжүүлэхийн төлөөх монголчуудын аливаа хүчин чармайлт, тэмцэл бол угтаа мөн Оюутолгойгоо аврахын төлөөх тэмцэл юм.
Эцсийн дүнд Оюутолгойн гэрээнүүдийг нэг бол цоо шинээр хийж таарна, эсвэл хамтрагч талууд хоёр тийш яс салах тийм л шаардлага үүснэ.Гэхдээ Оюутолгойн нөөц баялаг дэндүү гайхамшигтай тул өнөөгийн түншүүд орхиод гараад явах нь юу л бол гэж үзэж байна.
Оюутолгой бол бүр 2002-2003 оны үеэс эхлэн манай улстөрчдийн жинхэнэ чанар чансааны шалгуур,хэмжүүр байсан юм. Өнгөрсөн 15 гаруй жилийн хугацаанд энэ босгыг нэр төртэйгээр давсан улстөрч дэндүү цөөн гарав. Тэдгээрийн тоо бараг л гарын арван хуруунд багтана. Бусад нь буюу 99 хувь нь тун амархан бүдэрсэн бөгөөд зарим нь үеийн үед хараалгаж зүхүүлэх бузар нүглийг үйлдээд одоо төр,түмнийхээ өмнө хариуцлагаа хүлээх гээд байцгааж байна.
Оюутолгойн гэрээнүүд хууль тогтоомж зөрчсөн болох нь төрийн байгууллагуудын төвшинд одоо нотлогдож,тогтоогдож эхэлсэн нь сайн цаг айсуйн шинж гэлтэй. Одоо асуудлыг улам лавшруулан нягтлах ёстой. Ингэвэл бидний үзэж ирсэнчлэн анхнаасаа эрх зүйн чадамжгүй, тиймээс хүчин төгөлдөр бус гэрээнүүд гэдэг нь улам тодорхой болох болно. Ийм нөхцөлд Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх ард түмэндээ өгсөн амлалт, тангаргаа хэрхэн биелүүлэх нь онцгой анхаарал татна. Үүнийг харах л үлдлээ. Тэвчээр,хүлээц нь барагдаж буй ард түмнээ нэг их удаан хүлээлгэхгүй биз ээ.