Гудамжны эрүүгийн этгээдүүд битгий хэл тангараг өргөсөн төрийн албан хаагчид хүртэл гадаад иргэдийг залилдаг болжээ. 

 Энэ хэргийн хохироч БНСУ-ын иргэн Пэг Үн Чангтай ярилцлаа.

-Та анх Монголд ямар ажлаар ирсэн бэ. Ямар учраас бизнес хийхээр ирсэн талаар чинь яриагаа эхлэх үү?

-Би анх 2008 онд Монголд жуулчлалын шугамаар ирж байлаа. Би моринд маш дуртай учир  Монголд морь унах гэж ирдэг байсан. Ингээд нэлээд хэдэн удаа ирсэн бөгөөд Монголд бизнес эрхлэхээр шийдсэн юм. 2011 оны 11 дүгээр сард би урьдын танил И Хэй Шиг гэх нутаг нэгтнээрээ дамжуулан Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Хилийн мэргэжлийн хяналтын газрын Мал амьтан, хорио цээр, чанарын  хяналтын улсын ахлах байцаагч Д.Батболдтой танилцсан. Бидний яриа бизнесийн яриагаар үргэлжилсэн бөгөөд  Д.Батболд "Далайн амьтан, байцаа зэргийг Монголд оруулж ирэх цорын ганц эрхийг  би чамд олж өгч чадна” хэмээн итгүүлсэн. Ингээд би Солонгосоос далайн байцаа болон далайн амьтдын бүтээгдэхүүн оруулж ирэхээр түүнтэй тохиролцсон юм.

-Таныг гол хохироосон гэх М.Сандуйжавтай хэрхэн танилцсан бэ?
-Д.Батболд биднийг танилцуулсан бөгөөд тэрбээр "Чи бараагаа оруулж ирэхэд Монголын гаалийн эрх мэдэлтэй хүмүүсийг Солонгост өөрийн зардлаар урьж, дотно танилцах, мөн бизнесийнхээ нарийн ширийн асуудлыг ярилцах хэрэгтэй” гэж хэлсэн. Энэ дагуу би нутагтаа  очиж сарын дараа М.Сандуйжав, бас эрэгтэй, эмэгтэй  хоёр хүний хамт Солонгост жуулчлах урилга явуулсан.  Ингэж анх М.Сандуйжавтай танилцаж байсан юм. Өөрийгөө гаалийн нөлөө бүхий хүн хэмээн танилцуулж байсан М.Сандуйжав үнэндээ мөн л Мэргэжлийн хяналтын хүн юм билээ. Түүний эрхэлж буй албан тушаал нь Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын Буянт ухаа боомт дахь Мал эмнэлгийн хяналтын улсын байцаагч. Гэтэл тэд надад анхнаасаа энэ тухайгаа хэлээгүй. Өөрсдийгөө гаалийн байцаагч нар гэж хэлж байсан нь намайг залилахыг анхнаасаа зохион байгуулалттайгаар хийж байсан гэж хэлэхээс өөр аргагүй юм.

-Тэднийг Солонгост жуулчлах бүх зардлыг та өөрөөсөө гаргаж байсан уу?
-Өөрийгөө Мэргэжлийн хяналтын нөлөө бүхий эрхэм, мөн далайн амьтныг экспортлох эрхийг өгнө гэж Д.Батболд итгүүлсэн болохоор би Монголоос ирсэн гурван хүнд чадах ядахаараа үйлчилж, зочид буудал, хоол унд, онгоцны зардал зэргийг хувиасаа гаргасан. Бүх зардал нь 15 мянга орчим доллар болсон. Солонгост очсон байх үедээ Батболдоос гадна Сандуйжав ч өөрийгөө "Монголын гаалийн том дарга, чамайг яваандаа Монголд далайн байцаа зарах цорын ганц эрх мэдлийг олгож чадна. Тэр байтугай хил гаалийн асуудлаар санаа зовоод хэрэггүй, барааг чинь ногоон гэрлээр оруулж байх болно” гэж хэлж байсан.

-Та хэдийд бараагаа Монгол руу ачуулсан бэ. Монголд ямар компани бараа бүтээгдэхүүнийг чинь хүлээж авахаар болсон бэ. Гэрээ хэлцэл  хийсэн үү?
-Солонгост байх  үедээ Батболд, Сандуйжав нар монголчуудын дунд элэгний өвчлөл дэлхийд дээгүүрт ордог, тиймээс далайн байцааг Солонгосоос ахиухан ачуулах талаар тохирсон. Бусдын эрүүл мэнд, сайн сайхны төлөө бизнес хийж байгаадаа би ч баяртай байсан бөгөөд М.Сандуйжав, Батболдын нарын санал болгосноор далайн байцаа явуулахаар би үлдсэн. Бас М.Сандуйужав Улаанбаатарт хүнсний бараа бүтээгдэхүүнээ зарахад нь тусална, амархан борлуулж өгнө гэж амласан учраас түүний эхнэр Д.Нансалнямын "Өгөөмөр Хужирт” компанийн нэр дээр, итгэмжлэл үйлдээд ачуулахаар болсон. Уг нь тэр үед надад Монгол талаас далайн хүнсний бүтээгдэхүүнийг маань Улаанбаатарт зарж өгөх компаниуд байсан боловч Батболд "Чи Сандуйжавын эхнэрийн компаниар бараагаа заруулбал илүү ашигтай” хэмээн ятгасан. Ингээд би долоо хоног орчим тэдэнд үйлчилж, хамтран ажиллах болсон бөгөөд эхний ээлжинд ойролцоогоор 50 мянган ам.долларын далайн байцаа, хатаасан жижиг загас, май загас, далайн бэлэн бүтээгдэхүүн зэргийг ном журмын дагуу Солонгосоос контейнер ачуулж Монгол руу илгээсэн.  Ингэхдээ Сандуйжавын эхнэр Д.Нансалнямтай хамтран ажиллах гэрээ байгуулсны дагуу "Өгөөмөр Хужирт” ХХК руу шилжүүлсэн. Эхний контейнер 2013 оны 01 сарын 16-нд Улаанбаатарт буусан. Тэр үед контейнерын зардал, татвар бусад зардлыг оруулаад би хуулийн дагуу шударгаар 45 мянган доллар төлсөн. Гэтэл М.Сандуйжав уурлан "Барааныхаа үнийг яах гэж үнэн зөвөөр бичиж байгаа юм. Тиймээс чи их мөнгө төллөө. Энд 5000 доллар төлж болох байсан. Би бүгдийг зохицуулах байсан юм” гэхээр нь би "Наймаанд шударга хандах хэрэгтэй. Тэгвэл бурхан бидэнд илүү хандах болно” гэж хэлж байсан.

-Эхний бараа чинь хэр борлогдсон бэ. Яагаад дараагийн бараагаа яаравчлан явуулах болсон юм бэ?
-М.Сандуйжав болон түүний эхнэр нь бараагаа зарж дуусаагүй байж ойр ойрхон утсаар ярьж, дахин контейнер явуул гэж шахаж эхэлсэн. Уг нь бизнес хамтран хийж байгаа түншийн хувьд, мөн гэрээнд заасны дагуу бол "Өгөөмөр Хужирт” компанийн захирал Д.Нансалням далайн хүнсний бүтээгдэхүүнийг дор хаяж 70-80 хувь борлогдсоны дараа л дараагийн контейнер ачуулах ёстой байсан. Гэвч тэд ам нийлүүлэн "Бараа чинь сайн зарагдаж байгаа. Дараагийн контейнерыг ачуул. Тэгэхгүй бол хил гаалийн тариф, татвар хоёр дахин өсөх гээд байна” гэж над руу байнга ярих болсон. Ингээд би тэдний хүсэлтээр эхний бараа бүтээгдэхүүнийхээ мөнгө төгрөгөөс нэг ч төгрөг аваагүй байж дараагийн контейнер далайн хүнсний барааг явуулсан нь 2013 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдөр Монголд буусан. Энэ үед Сандуйжав "Далайн байцаа, загас зэргийг зарахад ямар ч асуудалгүй. Би өөрөө гаалийн хяналт шалгалтын нөлөөтэй хүн, мөн мэргэжлийн хяналтын Батболд найз байгаа учир зарагдаагүй байсан ч гэсэн дэлгүүрүүдээс мөнгийг нь авчихна” гэж итгүүлсэн.  Хоёр ч контейнер бараа явуулчихаад байхад  М.Сандуйжав болон Д.Батболд нар мөн л бараагаа ачуул хэмээн шахсаар байсан тул би гурав дахь контейнерээ ачуулсан. Энэ бараа 2013 оны 04 сарын 10-нд Монголд ирсэн.  Гэвч тэд надад нэг ч төгрөг өгөхгүй, утсаар асуухаар "Бараа зарагдаагүй байгаа” гэх мэтчилэн арга саам хайж эхэлсэн тул би 2013 оны зургадугаар сард Монголд ирсэн.

-Та эдгээр бараагаа ачуулахдаа энэ мөнгөө хувиасаа гаргасан уу, аль эсвэл зээл авсан уу?
-Миний тэдэнд явуулсан бараа бүтээгдэхүүний үнэ  150 мянга гаруй ам.доллар болсон. Харамсалтай нь би энэ мөнгөнөөс буцаад нэг ч төгрөг олж аваагүй. Эдгээр барааг явуулахын тулд би солонгосчуудаасаа мөнгө зээлж, бас дээр нь үл хөдлөх хөрөнгөө барьцаалан гурван контейнер бараа ачуулсан. Солонгос дахь өр шир нэхэгдэж эхэлсэн учраас би Монголд ирж, М.Сандуйжав, Д.Батболд нартай  уулзахаас өөр арга байгаагүй. Ингээд М.Сандуйжавтай ирсэн даруйдаа уулзаж, учир байдлаа хэлсэн.  Гэтэл тэр  "Энэ жил наймаа жаахан тааруу байгаа, гэхдээ ямар ч байсан мөнгийг чинь өгнө” гэсэн. Гэвч сарын хугацаа өнгөрөхөд мөнгө төгрөг явуулах нь бүү хэл утсаа ч авахгүй байсан учир дахин Монголд ирж Сандуйжавтай уулзахад тэрбээр "Чиний далайн байцаа чинь өндөр үнэтэй юм билээ. Тиймээс үнэ хөлсөө буулга” гэж хэлсэн. Миний хувьд гурван контейнер ачуулсан далайн байцаа, хүнсний бүтгээдэхүүнийхээ мөнгө буюу ойролцоогоор 150 мянган долларын өрөнд орж, бусдаас хүүтэй мөнгө зээлсэн тул хямдруулах боломж байгаагүй. Тэгээд ч эдгээр барааны ханш Солонгост зардаг ханштай адилхан байсан учраас хямдруулж болохгүй байсан. Харин Сандуйжав гадуур жижиглэнгээр барааг нь зарахдаа өөрөө дур мэдэн үнэ нэмсэн байсан.

-Үнэхээр бараа чинь зарагдахгүй байсан юм уу. Яагаад мөнгө төгрөгийг чинь өгөхгүй удаагаад байгаа юм бол?
-Би өнөөдрийг болтол 10 гаруй удаа ирж Сандуйжаваас мөнгөө нэхсэн. Гэтэл тэр уурлаж  "Чиний далайн байцааг авахгүй байна, ойр ойрхон битгий ирж ажил удаад бай” гэж аашилж эхэлсэн. Хэд хоногийн дараа тэд ахин уулзахад "Дэлгүүрүүдэд барааг чинь тавьсан боловч зарагдахгүй байна” эсвэл "Дэлгүүрүүд барааг чинь зарчихаад мөнгийг нь өгөхгүй байна” гэх мэтээр аргацаасаар өдий хүрээд байна. Нэг удаа Сандуйжаваас би мөнгөө нэхэж, өөрөө нутаг орондоо өр зээлэнд орж, байр сууцаа хүртэл банкинд хураалгасан тухай ярихад тэр "Надад мөнгө байхгүй, чи шүүхээр яв. Шүүх, цагдаагаас би айдаг хүн биш. Надад шүүх, прокурор, цагдаагийн том дарга хүмүүс бий. Чамайг тэд солонгос хүн болохоор огт тоохгүй” хэмээн элдвээр доромжилсон. М.Сандуйжавын эхнэр Д.Нансалням нь анх надтай гэрээ байгуулахдаа "Гэрээний 14 дүгээрт, энэхүү бүтээгдэхүүнийг бусдад шилжүүлж болохгүй” гэсэн заалтыг зөрчин, "Булган тээлийн хөндий” гэх компанийн эзэн Ц.Цэрэнпүрэв гэгчид өгсөн болгож, өөрсдөөсөө бултуулахыг оролдож байгаа. Харин Ц.Цэрэнпүрэв болохоор "Таны барааг бүгдийг нь би аваагүй, жаахан далайн байцаа л байгаа” гэдэг бол Д.Нансалням "Битгий манайхаар эргэлдээд бай. Чи тэр Цэрэнпүрэвтэйгээ очиж учраа ол” хэмээн аашилдаг. Тэгэхээр эд нар бараа зарагдаагүй биш, ерөөсөө л миний мөнгийг өгөхгүй хэмээн хоорондоо үгсч, сүүлдээ бүр бие бие рүүгээ чихэж байгаа гэж би бодож байна.

-Хууль, хяналтын байгууллагад хандсан уу. Та одоо Монголд хэрхэн амьдарч байна вэ?
-Одоогоор би мөнгө төгрөгөө олж авахаар Монголд 10 гаруй удаа ирж буцахдаа 30 гаруй мянган доллар зарцуулаад байна. Би нутагтаа очоод ч ажлаа хийх боломжгүй болсон. Орох оронгүй болсон учир найз нөхөд, хямдхан дэн буудлаар хоног өнгөрөөж байгаа. Энд ч гэсэн би монгол найз нарынхаараа дамжин амьдарч явна. Би Солонгосоос  гурван удаа бараа ачуулсан мөртлөө нэг вонны ч ашиг олж ирээгүй хэмээн нутагт маань намайг бас шалгаж байгаа.  Манай улсын хуулиар улсаасаа мөнгө гаргасан бол заавал тодорхой хэмжээний ашиг авчирсан байх ёстой. Гэтэл би өнөөдөр юун ашиг байтугай  өөрийн мөнгөө ч олж авахгүй хэцүү байдалд ороод байна. Одоогоор би Сонгинохайрхан дүүргийн цагдаагийн хэлтэст гомдлоо гаргаад, М.Сандуйжав болон Д.Батболд нарыг  шалгаж өгөхийг хүссэн байгаа. Монголын хууль, цагдаагийн байгууллага хэргийг үнэн зөвөөр шалгаж тогтоон, миний хохирлыг барагдуулж өгнө гэдэгт итгэлтэй байгаа.

М.Нандин

ULS