Сүүлийн 10 гаруй жил гамшгийн хэмжээнд хүрсэн агаарын бохирдлоос салахын тулд хүн бүрийн оролцоо чухал гэдгийг албаныхан онцлон хэлж байна.  Өнгөрсөн он жилүүдэд агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр багагүй хөрөнгө мөнгө зарцуулж  хэд хэдэн төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэн. Гэвч агаарын бохирдол бидний нүдэнд үзэгдэж харагдахаар буурахгүй байна гэх иргэд цөөнгүй. Үнэндээ тэдгээр иргэд буурахгүй байна хэмээн хийж хэрэгжүүлж буй ажлыг өөлж суухаас өөрөө утааг бууруулахын тулд юу хийсэн бэ гэдэг нь тун сонин.

Ард иргэдийг агаарын бохирдлыг бууруулахаар авч хэрэгжүүлж буй ажлыг дэмжин оролцож хамтдаа нэг сэтгэлээр хүчин зүтгэе хэмээн албаныхан ийнхүү уриалж байгаа нь ч учиртай. Учир нь иргэд утаагүй зуух төслийн хүрээнд 90 хувийн хөнгөлөлт эдэлж зуух худалдан авсан ч түүнийгээ хэрэглэхгүй, хэрэглэсэн ч буруу хэрэглэж утааг бууруулах үйл ажиллагаанд саад учруулж буй юм. Нэгэнт л нэг өглөө сэрээд л бүгд орон сууцад орж чадахгүйгээс хойш агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд энэ мэт өөрсдийнхөө амьдралд  тохирсон аргуудыг хэрэглэх нь зүйтэй.

Гэвч утаагүй зуух төслийг утаатай зуух болгож буй иргэд олон байна. Тиймээс л  ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг  өөрөө утаагүй зуухыг хэрхэн зөв галлаж  агаарт гадагшлах хорт хийн утаа хэрхэн багасаж буй талаар хичээл хүртэл зааж байсан шүү дээ. Зарим хүмүүст энэ нь инээдтэй, бүр  бухимдал төрүүлмээр санагдаж болох ч яг үнэндээ иргэд ийнхүү зөв галлаад сурчихвал утааны асуудал бага ч гэсэн буурна. 

Агаарын чанар сайжирч байна

Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулахаар өнгөрсөн  гурван  жилийн хугацаанд  хамгийн их утаатай  суурьшлын бүсийг тогтоон тэнд амьдарч буй айл өрхүүдийг утаагүй зуухаар бүрэн хангаж агаарын чанарыг судалдаг болсон. Үүний үр дүнд утаа бага ч гэсэн буурч байгааг албаныхан хэлж байна. Тодруулбал Улаанбаатар хотын хүйтний улирлын/хүйтний улирал гэдэгт тухайн жилийн 10-12 сар, дараа жилийн 1-4 сарыг оруулсан/ агаар дахь хүхэрлэг хийн дундаж агууламж 2012-2013 оны мөн  үетэй харьцуулахад 20 хувиар буурчээ. Харин Улаанбаатар хотын хүйтний улирлын агаар дахь азотын давхар ислийн дундаж агууламжийг 2012-2013 оны мөн үетэй харьцуулахад 26 хувиар, агаар  дахь том ширхэглэгт тоосонцор 2012-2013 оны мөн үетэй харьцуулахад  өөрчлөлтгүй гарчээ.

Тэгвэл нарийн ширхэглэгт тоосонцрын дундаж агууламж 2012-2013 онтой харьцуулахад 21 хувиар багассан байна. Харин иргэд  зуухаа бүрэн ашиглаж, галаа зөв галлавал үүнээс ч илүү хэмжээгээр буурах боломжтой юм. Албаны хүний зөвлөж байгаагаар иргэн та галлахдаа нүүрсээ доор нь хийж дээрээс нь асаавал бүрэн ноцолт явагдаж агаарт ялгарах хорт хий бага байдаг юм байна. Тиймээс энэ дарааллаар галлаж нийслэлийн утааг бууруулах ажилд үнэтэй хувь нэмрээ оруулахыг хүсэж байгаа юм.

Агаарын бохирдолтой ард иргэд, төр засагтайгаа  хамт тууштай тэмцэх нь чухал

Дээр дурдсанчлан агаарын бохирдол нэг өглөө сэрэхэд арилах зүйл биш. Дэлхийн томоохон хотуудын жишээнээс харж байхад ард иргэд нь Засгийн газартайгаа нэг сэтгэлээр зүтгэж бие биенийхээ хийж хэрэгжүүлж буй ажлыг дэмжин тусалж, тууштай тэмцэж чадвал 20-30 жилийн дараа утаа гэдэг зүйл бүрэн арилдаг  байна. Тиймээс манайхан ч гэсэн тууштай, тэвчээртэй байж төр засгийн зүгээс авч хэрэгжүүлж буй ажлыг дэмжээд өөрсдөөсөө шалтгаалах зүйлд хариуцлагатай байвал нэг хоёр жилээс бага багаар багасаж 20-30 жилийн  дараа бүрэн арилах боломжтой юм. 

Автомашины утаа хамгийн хортой

Түүнчлэн агаарын бохирдол зөвхөн нүүрс түлж буй айл өрхүүдээс  гарч байгаа гэвэл өрөөсгөл ойлголт болно. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын 20 гаруй хувийг автомашинаас ялгарах утаа эзэлдэг байна. Сүүлийн жилүүдэд нийслэлийн хүн ам өсөхийн хэрээр автомашины тоо эрс нэмэгдсэн.  Харин манай усад явж буй автомашины дийлэнхийг Солонгос, Япон зэрэг орноос оруулж ирсэн хорт утааг их хэмжээгээр ялгаруулдаг хуучин автомашинууд эзэлдэг. Монголд явж буй нэг машин Европын стандартын дагуу 70-80 автомашины гаргах  хорт бодисыг агаарт хаядаг гэсэн судалгаа бий. Энэ нь  дөрвөн уулын дундах Улаанбаатарыг хорт утааны хогийн цэг болгодог гэсэн  үг.

Уг нь он хуучирсан буюу 10-аас дээш жил явсан автомашиныг  хөдөлгөөнд оролцуулахгүй байх тухай нэг үе ярьж байсан ч тодорхой шийдэлд хүрэлгүй өнөөдөртэй золголоо. Автомашины утаа нь хар тугалга, хөө тортог, бензинперин,азотын давхар исэл зэрэг 260 гаруй нэр төрлийн хорт бодис ялгаруулдаг байна. Эдгээр нь хүний эрүүл  мэндэд ямар хор хөнөөл учруулдгийг бид тэр бүр мэддэггүй. Тэгвэл бензинперин нь хүний генийг гэмтээн, хорт хавдар үүсгэдэг хатуу талст бодис,  харин нүүрстөрөгчийн исэл нь хүний амьсгалж буй  агаарын хамт биед орж, төв мэдрэлийн системийн үйл ажиллагаанд  нөлөөлөн бие сулрах, толгой өвдөх, бөөлжих гэх мэт сөрөг нөлөөг үзүүлдэг.

Сүүлийн жилүүдэд манай улсад уушигны өвчтэй хүмүүсийн тоо ихээр нэмэгдэх болсон. Харин үүний гол шалтгаан нь  автомашины утаанд агуулагддаг азотын давхар исэл. Уг бодис хүний амьсгалын дээд замаар  дамжин уушгийг  гэмтээн цаашлаад  уушигны хорт хавдар үүсэх эхлэлийг тавьдаг байна. Өнөө үед  автомашин хүмүүсийн амьдралд өдөр тутмын хэрэглээ болсон ч эргээд эрүүл мэндийг хордуулж буй чимээгүй тахал болсоор байгаа нь  бодит үнэн. Иймээс Улаанбаатарын   агаарын бохирдлыг бууруулж, цэвэр агаартай болоход гэр хорооллынхноос  гадна автомашинтай хүн бүхэн хувь нэмрээ оруулах цаг болжээ. Тиймээс их хотын иргэн та  өөрийгөө болон өрөөл бусдын төлөө аль болох автомашинаасаа татгалзаж нийтийн тээвэр сууж үйлчлүүлж байх нь  чухал болоод байна. 

ААН-үүд болоод ард иргэд  аль болох олон мод тарьж, ургуулах нь үр дүнтэй

Түүнчлэн иргэд өөрийн эзэмшлийн хашаандаа болоод албан байгууллага аж ахуй нэгжүүд нийгмийн хариуцлагынхаа хүрээнд нийслэл хотынхоо өнгө үзэмж, иргэдийнхээ эрүүл мэндийг бодолцож аль болох олон мод тарьж, арчилж ургуулах хэрэгтэй байна. Нэг га ойн мод сөөг нь 18 сая шоо метр агаарыг цэвэршүүлж, утаа униарын 30-35 хувийг өөртөө шингээдэг байна. Ялангуяа навчит  мод дуу, чимээний  25 хувийг замхруулж, тоос шороог 21-76 хувь хүртэл өөртөө барьдаг. Иймд айл өрх бүр ганц гэлтгүй мод тарьж өөртөө болон, байгаль дэлхийдээ буян үйлдэх хэрэгтэй байгаа юм. Ингэж  хаа хаанаа нэг хүсэл зорилготойгоор тууштай тэмцэж чадвал утаа бүрэн арилах нь цаг хугацааны асуудал болно.