-УИХ-ын гишүүний бүрэн эрх ямар шалтгааны улмаас хамгаалагдсан байдаг юм бол?

-Олон улсад парламейнтийн гишүүд иргэдээс сонгогдсон гэдэг утгаараа халдашгүй байдлыг эдэлдэг. Учир нь парламейнтийн чуулганд хууль тогтоох үйл ажиллагаа явуулах, иргэний болон эрүүгийн хариуцлага хүлээнэ гэж айлгүйгээр чөлөөтэйгөөр үзэл бодлоо илэрхийлэх, мөн ямар нэгэн тохиолдлын байдлаар  албадан саатуулагдах, улс төрийн нөлөөтэйгөөр мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулахгүйн тулд халдашгүй байдлыг тогтоож өгдөг. Энэ утгаараа Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 29-р зүйлд УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлыг ямар хэмжээ хязгаарт байхыг зааж өгсөн байдаг.

-Ямар шалтгааны улмаас Үндсэн хуулийн цэцэд хандах болсон юм бол?

-Түрүүн хэлсэнчилэн УИХ-ын гишүүн халдашгүй байна. Үүнийг хуулиар тогтооно. Гэтэл манай хуульд тогтоож өгсөн халдашгүй байдлын хэмжээ нь Үндсэн хуулийг зөрчөөд байна. Тухайлбал Үндсэн хуулийн 29.3-р зүйлд "УИХ-ын гишүүн гэмт хэрэгт холбогдсон тохиолдолд УИХ-ын чуулганаар хэлэлцэж бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай асуудлын шийдвэрлэнэ. Хэрэв шүүхэс тухайн гишүүнийг гэм буруутайг тогтоох юм бол эргүүлэн татна” гэсэн заалтыг 1992 онд оруулж өгсөн. Харин 2006 оны УИХ-ын гишүүний халдашгүй байдлын тухай хуульд "Нэгдүгээрт: Тухайн гишүүн гэмт хэрэг үйлдэх явцдаа эд мөрийн бармттайгаа баригдсан тохиолдолд бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг эрх бүхий байгууллагын  саналыг үндэслэн УИХ шийдвэрлэнэ. Хоёрдугаарт: Эрх бүхий байгууллагаас тухайн гишүүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн тохиолдолд Улсын Ерөнхий прокурорын саналыг үндэслэн УИХ бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх эсэх асуудлыг хэлэлцэнэ” хэмээн хуульд заасан. Гэтэл энэ заалтыг 2010 онд УИХ-ын тухай хуульд өөрчлөлт оруулан "Эрх бүхий байгуулагаас гэмт хэрэгт холбогдсон тохиолдолд бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж болно” гэсэн заалтыг нь авчихсан. Тэгэхээр "Тухайн гишүүн зөвхөн гэмт хэрэг үйлдэх явцдаа буюу эд мөрийн баримттайгаа баригдсан тохиолдолд бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх эсэхийг шийдвэрлэнэ. Үүнээс бусад тохиолдолд УИХ-ын гишүүнийг албадан саатуулж, цагдан хорьж, шүүхийн шийдвэрээр захиргааны шийтгэл оногдуулж болохгүй, албан өрөө, автомашин, биед нь үзлэг нэгжлэг хийж болохгүй” гэсэн заалт үлдсэн. Үйлдэл дээрээ баригддаг гэмт хэрэг цөөхөн байдаг. Ихэвчлэн далд хэлбэрээр явагддаг. Тэгэхээр тухайн гишүүнд тодорхой сэжиг байсан ч гэсэн Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан ажиллагаануудыг хийж болохгүй болчхоод байна.

Тэгэхээр Үндсэн хуульд заасан заалтыг хэтэрхий дэлгэрүүлж тайлбарлаад Үндсэн хуулийг зөрчиж байна гэсэн үндэслэлээр цэцэд хандсан.

-Дээрхи заалтын дагуу УИХ-ын гишүүн Д.Гантулгад хамаатайгаар үүсээд байгаа асуудлын үнэн мөнийг олох ямар ч арга байхгүй болчихоод байна уу?  

-Ямар ч аргагүй ч биш л дээ. Шийдвэрлэхэд хэцүү болчхоод байна. Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэнийг нь тогтоочих юм бол тухайн гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээд эргүүлэн татах юм. Тухайн хэрэг цагдаа, прокурорын шатанд явж байгаа. Гэтэл УИХ-ын гишүүний халдашгүй эрхтэй холбоотойгоор шаардлагатай, бүрэн хэмжээний ажиллагааг явуулж чадахгүй байна. Хязгаарлагдмал ч гэсэн ажиллагаануудыг хийгээд шүүх рүү шилжүүлж болно. Энэ хэргийн тухайд ДНК-ийн шинжилгээ авах зөвшөөрлийг прокуророос авчихсан байгаа.

-Үүсээд байгаа асуудлаас нэрээ цэвэрлэхийн тулд Д.Гантулга гишүүн өөрийн хүсэлтээр эсийн шинжилгээ өгч болох нь ээ?

-Болно. Д.Гантулга гишүүн өөрийн хүсэлтээр шинжилгээ өгөөд ДНК нь үүсээд байгаа асуудлынхтай таарахгүй бол гэмт хэрэгт холбогдолгүй гэдэг нь гарах боломжтой. Гэхдээ эцсийн шийдвэрийг шүүх гаргана.

-Та бүхэн хэчнээн зүйл заалт бүхий шаардлагыг Үндсэн хуулийн цэцэд хүргүүлсэн бэ?

-Бидний зүгээс "... Үйлдэл дээрээ баригдсан тохиолдолд” гэсэн заалтыг Үндсэн хуулийн 14.1, 14.2, 29.3 гэсэн заалтуудыг зөрчсөн байна хэмээн Үндсэн хуулийн цэцэд хандаад байна. Маргаашийн Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаанаас "Үндсэн хууль зөрчсөн байна” гэсэн шийдвэр гарах магадлалтай. Учир нь өмнө нь 2011 онд яг энэ асуудлаар Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанаас Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн шийдвэрийг гаргаж байсан. УИХ энэ асуудлыг Үндсэн хуульд нийцүүлэхгүй явсаар байгаад 2013 оны нэгдүгээр сард хуульд өөрчлөлт оруулахдаа агуулгын хувьд ижил үгээр орлуулсан байсан. Үүнийг одоо ахин сэргээн Үндсэн Хуулийн Цэцэд шаардлага хүргүүлсэн.