Улаанбаатар хотод нэрлээд байвал асуудал мундахгүй. Гэвч тэдгээр дундаа иргэдийн эрүүл мэнд, санхүү мөнгөтэй шууд холбогддог нь утаа. Тийм ч учраас агаарын бохирдол асуудал дагуулах болсон цагаас эхлэн төр засаг тодорхой арга хэмжээнүүдийг шат дараатайгаар авч ирсэн байдаг.

УТААНААС САЛАХ ХЯЛБАР АРГА-ХАГАС КОКС 

Бидний хэдэн сэтгүүлчдийн хамгийн эхэнд очсон үйлдвэр бол "Хун Шайн Шүн Мэй” юм. шахмал түлшний технологийн тус компанийн хүчин чадал жилдээ 600 мянган тонн. Нэг ёсондоо яг л манайхны хүсээд буй/Улаанбаатар хотын жилийн хэрэглээ/ хэмжээний хүчин чадалтай гэсэн үг. Үндсэн хэрэглэгчид нь айл өрхүүд бөгөөд жилийн 10 дугаар сараас үйлдвэрлэлээ эхлээд сард 50 мянган тонныг үйлдвэрлэдэг байна. Ингэхдээ нэг тонныг нь 2200 орчим юань буюу нэг сая орчим төгрөгөөр борлуулдаг. Мэдээж түүхий эд нь хагас кокс. Энд нэг зүйлийг дахин улиглан хэлэхэд коксжих нүүрс, хагас кокс хоёр бол тэс ондоо зүйлс. Коксжих нүүрс нь байгальд байгаа түүхий эд бол хүрэн нүүрсийг 700 градусын хэмд халаахад хагас кокс гэсэн бүтээгдэхүүн гарна. Үүнтэй зэрэгцээд хий, давирхай гэсэн хоёр бүтээгдэхүүн гардаг аж. Хятад дахь үйлдвэрүүдийн голлох бүтээгдэхүүн нь сүүлийн хоёр нь. Учир нь хийгээр цахилгаан үйлдвэр байгуулж, үйлдвэрийн эрчим хүчээ хангадаг бол давирхайг химийн үйлдвэртээ нийлүүлдэг. Учир нь давирхай нь органик химийн үйлдвэрийн гол түүхий эд болдог бөгөөд давирхайг боловсруулан шатахуун, эм, бордоо, тэсрэх ба угаалгын бодис, будаг зэрэг олон нэр төрлийн бүтээгдэхүүн болоод химийн бодисыг гарган авах боломжтой байдаг гэнэ.

Бидний очсон дараагийн үйлдвэр буюу Шанши нүүрс химийн үйлдвэрийн Шэнмү эрчим хүчний технологийн компани нь яг дээрх гурван төрлийн бүтээгдэхүүнийг бүгдийг нь ашигладаг аж. Жилд 800 мянган тонн хагас кокс үйлдвэрлэх хүчин чадалтай бөгөөд хагас кокс үйлдвэрлэхэд гарсан хийг цахилгаан станц руу явуулж эрчим хүч үйлдвэрлэдэг. Мэдээж давирхайгаар нь дээр дурьдсан бүтээгдэхүүнүүдийг гарган авна. Үндсэндээ манайд гол түүхий эд болох учиртай хагас кокс нь дайвар бүтээгдэхүүн болж, бидний ашиглаж чадахааргүй байгаа давирхай нь голлох бүтээгдэхүүн болдог байна. Тус үйлдвэрийн нийт өртөг нь 2006 оны ханшаар 250 орчим сая юань болж байж. Одоогийн ханшид шилжүүлбэл монгол мөнгөөр 500 орчим тэрбум төгрөг болно гэсэн үг. Засгийн газраас өгсөн чиглэлийн дагуу Багануурын нүүрсний уурхайг түшиглэн 16-18 сарын дотор барихаар болсон Хагас кокс боловсруулах үйлдвэрийн нийт өртөг өдий дайны болно. Хэрэв бид энэхүү үйлдвэрээ барьж чадвал нийслэлийг хагас коксон түлшээр бүрэн хангаад зогсохгүй хийгээр гаргаж авсан 30-35 Мвт-ын хүчин чадалтай цахилгаан станцаараа үйлдвэрээ бүрэн хангана. Харин бидний хамгийн том асуудал бол давирхайгаа хэрхэх вэ гэдэг. Уг нь бол ийм төрлийн хамгийн үнэтэй бүтээгдэхүүн нь давирхай байгаад байдаг. Харамсалтай нь бидэнд түүнийгээ боловсруулах үйлдвэр, хүний нөөц, мэргэжилтэн байхгүй. Тиймээс боломжит зах зээлийнх нь үнээр гадагшаа гаргахаас өөр гарцгүй.