Салхинд гарах гэж найзынхаа зусланд ирсээр би хоёр хоночихжээ. Эхний өдөр ууж идэхээр элбэг сайхан л байлаа. Харин урьд өдөр найз маань хот руу яваад шөнө ирнэ гэсэн ч алга. Хүнсний нөөц бараг л дуусч нэг талх, ганц загасны шпротоос ондоо юм энд байсангүй. Харин хайрцаг тамхи, хагас шил "Хараа” надад үлдсэн байв.   Өдөржин зурагт үзэж цагийг үрэхээс өөр зүйл надад олдсонгүй. Дэмий суухаар зуслангийн дундуур сэлгүүцэх бодол байвч шиврэх бороо, сэрүүхэн үлээх салхин дор алхах нь тийм ч тааламжтай санагдаагүй учраас найзынхаа зуслангийн байшингийн гонхон доор өдөржин "Хараа” сархадаас дуртай дургүй шимж, тамхи угсруулан татаж өнгөрөөлөө.

 

Хүн хүлээнэ гээч үнэхээр яршигтай явдал байдаг юмсанж. Утасгүй учраас сураг гаргах боломжгүй. Бас хотоос алс газарт мөнгөгүй хүн замын унаанд хөл дүүжлэх ч аргагүй. Амьдрал ямар уйтгартай, бас залхмаар байдгийг энэ өдөр ёстой арьс махаараа мэдрэх шиг болж байлаа.   Ядахад зурагтаар дандаа сонирхолгүй зүйл гарах ажээ. Чухам л сэтгүүлч Бат-Амгалангийн бичсэнчлэн "телевиз хийхийг түрсийк хийхтэй” адил санадаг ерөвдөлтэй уйтгарласан хүмүүс энэ зурагтын олон сувагт ажилладаг бололтой. Нэг үгээр би гуниглаж гүйцээд сууж байв. Бөөн бухимдсан амьтан буйдан дээр хэвтэх, суухын дунд багтарч байхдаа танихгүй чавганц таарвал хань татаж хорвоогийн хов живийг амаа урагдтал чалчихад би бэлхэн байлаа. Цонхны цаана бороо шивэрч, зурагтаар ямар ч хоолойгүй нэг нүцгэн шахам хүүхэн огтын аягүй дуу чарлаж байтал, – Хүн байна уу? гэх ялдам шингэн дуу сонстоход би босон харайж үүд рүү бараг л гүйж очив. Хаалга онгойж нимгэн цагаан халаадтай туранхай улаан бүсгүй босго алхан орж ирэхэд би найзыгаа ирж гэж санасан юм.   Гэтэл тиймгүй байжээ. – Сайн байна уу? хэмээж бүсгүйг мэндлэхэд түрүүхэн танихгүй чавганцтай ч болтугай хамт байхыг хүсч суусан би их л адгаж яаран хариу мэндэллээ. Тайрмал үсээ хүрэн шараар алаглуулж будсан, зузаан уруултай тэр бүсгүй сайндаа л гуч хүрсэн бололтой. Хормой дороос нь наранд борлосон чийрэг шилбэ нүднээ тусахад ахиулан харваас Орос хүүхнүүдийнх шиг үстэй шилбэ үзэгдэхэд миний бие нэг л сонин чичрэх мэт болов. – Өө, танайх гэрэлтэй байгаа юм уу. Манай цахилгаан тасарчихаар нь гайхаад би асуух гэж ирсэн юм. Одоо яанаа, яаж асаанаа гэж бүсгүй тун ялдамхан дуугараад над руу "туслаач” гэсэн харцаар мялайлаа. Уйтгарлаж байсан миний цээжинд нар мандах шиг л баярын зөн татаж хөлдөө үстэй энэ хүүхнийг дагаад гэр лүү нь явлаа.   Би хэдийгээр цахилгааны мэдлэгээр маруухан боловч эхлээд л гал хамгаалагчийнх нь утас шатсаныг сольж өгвөл тэдний телевизор мэлсхийтэл асч, хүүхний зуслангийн байшингийн дотор солонго татах шиг нэг л ер бусын тааламжтай болчихсон нь сонин. Зурагтаар мөнөөх уйтгартай нэвтрүүлгийн нэг гарч байсан ч надад ердөө яршигтай санагдаагүй нь хачин. Амьдрал нэг л агшинд уйтгарын хөшгөө татаж гэгээ гэрэлтэй болдог нь үнэхээр таагдашгүй сонирхолтой ажээ. – Хүнээр юм хийлгээд яаж зүгээр гаргах вэ. Чихэр ид. Эсвэл хүйтэн пиво уу л даа.. гэж хүүхэн урилаа. Түүний дуу хоолой нэг л элэгсэг агаад ялдамхан аж. Хүүхнийг шилэн аяга, лаазтай шар айраг ширээн дээр тавихдаа тонгойход нимгэн цагаан халаадных нь энгэр хоёр тийш ярагдах үед хөхөвчгүй ангир цээж нь цухуйн эгдүү хүргэсэн хөхнүүд нь булцайн бултаймагц хамаг бие халуу шатаад гарын алга нойтогноод явчихлаа. Энэ л үест бидний харц мөргөлдөж хүүхэн намайг өдсөн ч юм шиг, хүлээсэн ч юм шиг харцаараа шагнасан юм.   Шилбэндээ үстэй ч гэсэн ийм аятайхан хүүхэнтэй энэ өдөр энд уулзана гэж хэн санах вэ. Бид нэг л мэдэхэд бие биедээ тас наалдан тэврэлдээд галзуурсан юм шиг үнсэлцлээ.

 

Тэр байтугай бүсгүй хоёр гараараа хүзүүгээр тэврээд, тахимаар маань хөлөөрөө ороож яг л могой шиг амтлаг уруулаараа миний ам руу довтолж байлаа. Хэдхэн сарын өмнө эхнэрээсээ салсан ч надад орондоо оруулах хүүхэн мундахгүй олддог байсныг хэлэх хэрэгтэй. Гэхдээ энэ зусланд учирсан шиг халуун янаг нь таараагүй байх. Эхнэр байсан бүсгүй минь ч ийм урин тачаангуй байгаагүй санагддаг. Тэр хүүхэн эрх муур шиг наалдаад надад өөрийнхөө үнэрийг шингээж, халуун биеийнхээ илчийг бэлэглэхээр шийдсэн мэт тас тэврэн нүдээ аничихаад уруул, хэлийг минь шимэн сорж, тагнай буйлыг маань долоож эрвэгнүүлэх нь яасан таатай байсан билээ. Тэр бүсгүй гэртээ цор ганцаараа байсан юмсанж.   Яагаад хотоос алс зайдууд тийнхүү гав ганцаархнаа ирчихээд надтай ичиж айхыг умартан улангассан бар шиг амрагласныг зөвхөн шидтэн л мэдэх биз. Яагаад шидтэн мэдэх мэдэх ёстой юм бэ гэвэл бурхан байдаг гэдэгт би итгэдэггүй юм. Хэрэв бурхан буй нь үнэн юмсан бол би хэзээ ч эхнэрээсээ салахгүй байсан гэж боддог. Бие биедээ ухаангүй, дурласан амрагуудыг бурхан яавч салгахгүй байсан буй за. Хүүхний нимгэн цагаан халаадыг тайлуутаа би их цочлоо. Тэр хүүхэн шав шалдан байх нь тэр. Хамгийн түрүүнд би түүний умдагны үсийг харав. Нууцын орныхоо шугуйг тэр хүүхэн яг л хумс шигээ нандигнан үздэг аж. Магадгүй эрчүүдийн өмнө нүцгэлэхдээ үүнийгээ тэр хүзүүний зүүлт чимэглэл шигээ адилхан чимэг хэмээн бахархдаг биз. Гурвалжлан зассан тэр чимэглэлийг би хуруугаараа илж, имэрч, өрвийлгөж сонжлоо. Тэндээс гоёхон үнэр ханхлах ажээ. Огт хүүхэд төрүүлж үзээгүй ч байж мэднэ. Яагаад гэвэл тийм зөн татаад байв. Хүүхний биеийн янаг хэсгийг үнэрлэн таалж үнсэн озохуйд тэрбээр таатайяа гиншин олон янзын авиагаар чихийг минь төдийгүй бүх биеийг маань эзэмдэн шагнав.   Дэлбээгээ нээсэн цэцэг шиг цэв цэвэрхэн умдагны нь аман дээр өөрийнхөө олон бүсгүйг баярлуулдаг аварга, загасныхаа толгойг шүргүүлэхэд бүсгүй тэсч ядсан мэт уйлагнав.

 

Миний хичээл зүтгэл талаар болоогүй юмсанж. Хүүхний урин тачаангуй онгод ч намайг баясгалаа. Хүүхэн доор минь нумлан гийнаж хоёр хөлөөрөө нуруугаар ороон хавчигнахад би хүссэн зүйлийг нь алгуурхнаар амсардуулан бүлж эхэллээ. Бид амаа нийлүүлэн озолцохдоо амьсгал давхцахыг ч үл тоон, өвчүүгээ тас наалдуулаад хорвоогийн баяр баясгаланг хэн хэндээ харамгүй бэлэглэхийг яаран хөдөлцгөөв. Цонхны цаана бороо шиврэх, болжмор жиргэх, машин дуугарах, зурагтаар хэн ч юм бэ биеэ магтан ярихыг үл анхаарч гагцхүү бие биедээ шингэж орохоор адган хөлбөрцгөөлөө. Намайг халдгаараа бүлэн бүлэн хатгахад хүүхэн "Ямар гоё вэ, ямар гоё юм бэ” хэмээн өөрт баймгүй баргилдуу хоолойгоор шивнэн гиншинэ. Нүдээ тас аньсан хүүхний зузаан ягаан уруул цорвойн шивнэхэд сормуус нь чичигнэнэ. Жижигхэн сэргэр хөх нь цээжин дороос хатгаж халуу дүүгүүлэх ба хамгийн гол нь учралдсан ертөнц маань бүр чиг шатааж байх шиг байлаа.

 

Хэрэв бид оргилж байгаа галт уулс юмсан бол бие биеэ шатаагаад биднээс зөвхөн үнс нурам л үлдэх байсан буй за. Хүүхэн дэндүү сурмаг нэгэн агаад миний хэмнэлийг гайхалтай урьхнаар тохируулан хөдөлгөх бөлгөө.   Хур бороогоо гамналгүй шиврүүлж буй тэнгэрийг түрүүхэн би зүхэх шахаж байсан аваас одоо санаандгүй учирсан энэ бүсгүйн дээрээс хөгжмийн хэмнэлээр охилон нумарч байхдаа өөрийнхөө тосон бороог бушуухан асгарахыг тэсч ядан хүсэвч тийм санааны зоргоор болдог юм биш байлаа. Хэн хэн маань хөлсөндөө норж, биеэ барин орилж охилохыг ичингүйрхэн зөөлөн дуугарч байсан бол эцэстээ тэсгэл алдаад саахалтын зайд байшингийхаа гонхон доор тамхилж суугаа хөгшдөд ч сонсогдохоор тэчъяадан орилцгоож авай. Чухамдаа хоршин гоцлон дуулах агаад царай нь чинэрч улайсан хүүхний "Үхлээ, үхлээ, үхлээ” гэж шивнэн гиншихийг зуслангийн дундуур, яс горьдон шогшиж яваа ноход сонсоод боргосон байж таарна. Бүх юм болдгоороо болоод өнгөрсний дараа хүүхэн миний цээжийг дэрлэн тэрийх мөрт алга нь хөлөрсөн булбарайхан гараараа эр хүний гавъяа байгуулсан халдгар илдийг маань төөлөх мэт атган барилах үестээ "ёстой сайхан байлаа, тийм үү” гэж шивнэв.   – Чи хаалгаа цоожилсон юмуу, гэнэт хүн ороод ирвэл!… гэж намайг хулгай хийж байгаад баригдах шахсан хүний хулчгар зан гаргавал хүүхэн, – Цоожтой байгаа… гэв. – Чи ганцаараа байгаа юм уу? – Ганцаараа – Нөхөр чинь яасан юм бэ? – Чи мөрдөн байцаагч уу? – Энд ирээд чи удаж байна уу? – Хоёр хонож байна – Би ч бас хоёр хонолоо. Бүсгүйн булбарай халуун алганд өндийж эхэлсэн галт уул маань дахиад дэлбэрэн тэсрэхэд бэлэн болсныг мэдсэн хүүхэн миний дээр мордоод шинэ баяр баясгаланг бэлэглэхээр галт тэргэндээ суулаа. … Хэн нэгэн цонх тогших шиг чимээ гарахад би өндийн нүдээ нээвэл цонхны шилийг ширүүн бороо яг л хүний гар шиг тогшиж байв. Би нам унтжээ. Дэргэд минь өнөө хүүхэн алга. Харин нимгэн цагаан халаад нь буйдан орны дор хэвтэх аж. – Хөөе! гэж би аядуухан дуудав. Хүүхэнтэй уулзах үед үд болж байсан бол одоо нар уулын баруун толгойд ирчихсэн ажээ.   Зөндөө унтжээ. Орноос босч цагаан халаадыг нөмрөөд дээврийн тагт руу гарвал хэн ч алга. Бие засахаар гарсан уу, хүүхэн алга аа алга. Айлын гэрт шалдан зогсолтой нь биш хувцсаа өмсөж байхдаа ширээн дээр "Анхаар!” гэж улаан тод том үсгээр бичсэн цаас байхыг гэнэт олж үзээд бие зарсхийлээ. Хүүхэн бичжээ. "Чамайг сэрээлгүй яваад өгснийг минь уучлаарай. Намайг чи эрж сураглахын хэрэггүй биз дээ.

 

Тэгээд ч би маргааш гадаад явна. Хэрэв уулзахын заяа байвал нэгэн цагт уулзах байх. Чамд сайн сайхныг хүсье…” Ширээн дээр бас нэгэн шар дугтуй байлаа. Аваад задлавал дотор нь баахан ногоон! Тоолж үзвэл яг 1000$. Дугтуйн дээр нь "баярлалаа” гэсэн хүүхний цэвэрхэн гаргацтай бичиг! Хананд зүүсэн цаг харвал оройн 19 цаг болж байх аж. Ууж байгаад орхисон шар айргаа нэг сайн залгилаад би зурагтыг унтрааж тэндээс гарлаа. Найзынхаа байшин руу харвал мань нөхөр бас л ирээгүй бололтой, машин нь ч алга. Би тэдний гонхон дор зогсоод тамхилах зуураа хэнтэй учирчихав даа хэмээн бодож байлаа. Амьдрал санаанд оромгүй тохиолдлоор баян юмсанж. Гэхдээ мянган долларын үнэтэй санамсаргүй учрал гээч байдаг ажээ. Би найзыгаа хүлээж энд уйтгарлаж суухыг хүссэнгүй. Тамхиа шидчихээд зам руу алхлаа.

 

Зуслангийн замаар машин тэрэг хангалттай давхиж байхад одоо энд саатаад яах ч юм билээ. Харин замын хань минь хаана байгааг би ер нь олох болов уу. Энэ учрал надад тохиолдсон бэлэг үү эсвэл шийтгэл байсан уу гэдгийг би өнөө хүртэл ойлгож чаддаггүй юм. Тэр хүүхний хэн болохыг би сураглаад мэдэж чадаагүй. Найз маань хэлэхдээ "Тэнд нэг өвгөн эмгэн хоёр зусланд гардаг байсан” гэхээс өөр зүйл надад хэлж чадаагүй юм. Сураглаад хэрэггүй гэсэн үү эсвэл намайг мянган доллараар үнэлсэнд нь үү би сэтгэл шаналаад өөрийгөө ямар ч үнэ цэнэгүй амьтан шиг санагдаад тэр хүүхнийг эрж сураглалгүй хорвоогийн шар нар, бор хоногийг улираасаар явж байгаа билээ. Юу ч хэлэх вэ, дурсамж л үлдэж